حکومت حضرت مهدی عجل الله تعالی فرجه الشریف چه مدت به طول می‌انجامد؟ و این‌که گفته می‌شود زمان، طولانی خواهد شد و یک شبانه‌روز به اندازه ده شبانه‌روز خواهد شد یعنی چه؟
از آنجایی که در روایات معصومین علیهم‌السلام، تشکیل حکومت و تأسیس دولت به‌وسیله حضرت مهدی علیه‌السلام قطعی و مسلّم دانسته شده، مطالبی نیز در باره مدت حکومت آن حضرت بیان شده است. البته به ادله‌ای- که بر ما پوشیده است- گویا، بنابراین بوده که مدت دقیق حکومت حضرت مهدی عجل الله تعالی فرجه الشریف- مانند برخی موضوعات دیگر مربوط به آن حضرت- به‌روشنی بیان نشود؛ بنابراین روایاتی که از معصومین علیهم‌السلام- اعم از روایات شیعه و اهل سنّت- در دست است، دیدگاه‌های متفاوتی را دراین‌باره، نقل کرده‌اند. اگر چه با یک بررسی عمیق می‌توان نظرهای متعددی ارائه نمود.[۱] اما به طور عمده روایات به چهار دیدگاه کلّی قابل‌تقسیم هستند:
۱. روایاتی که مدت حکومت حضرت را هفت سال و حدود هفت سال، ذکر کرده‌اند.
این دیدگاه به‌ویژه در روایات اهل سنّت بسیار به چشم می‌خورد. در برخی از منابع روایی شیعی نیز با سند راویان اهل سنّت مورد اشاره قرار گرفته است.
علامه مجلسی در بحارالانوار از ابو سعید خدری نقل کرده که پیامبر اکرم صلی‌الله علیه و اله فرمود: «مهدی- با پیشانی بلند و بینی کشیده- از من است. زمین را از قسط و عدل سرشار می‌سازد آن‌گونه که از بیداد و ستم آکنده شده باشد.
هفت سال حکومت خواهد کرد».[۲] آنگاه پس از اشاره به حسن بودن روایت می‌نویسد: این روایت را حافظ ابو داود سجستانی در صحیح خود و غیر از او راویان بزرگ حدیث همچون طبرانی و دیگران نقل کرده‌اند.
جالب توجه این‌که تمام روایاتی که مدت حکومت حضرت را هفت سال ذکر کرده‌اند به روایت ابوسعید خدری برمی‌گردد.
البته در برخی روایات بین هفت و هشت و نه سال تردید شده است.
این نامعین بودن به دو گونه است:
الف. به ادله‌ای در کلام معصوم علیه‌السلام به‌صورت نامعین ذکر شده است
ب. در کلام معصوم علیه‌السلام معین شده و تردید از راوی است.
در برخی روایات چنین می‌خوانیم که مدت هفت سال، با ده برابر شدن، هفتادسال خواهد شد. شیخ طوسی روایتی نقل کرده از «فضل» از «عبدالله بن القاسم الحضرمی» از «عبدالکریم بن عمرو الخثعمی» که گفت: به امام صادق علیه‌السلام عرض کردم: «چه مدت قائم علیه‌السلام حکومت خواهد کرد؟ فرمود: هفت سال؛ که به سال‌های شما هفتاد سال می‌شود».[۳]
البته سخنان فراوانی در توجیه این روایت- که اساس روایاتی از این قبیل است- به میان آوردند که برخی شگفت‌آورتر از خود روایت است.
در مراجعه به منابع پیش از آن، در خواهیم یافت که در هیچ‌یک از منابع پیش از آن، به این روایت اشاره نشده است؛ و در پایان کسانی که به مضمون روایت پافشاری می‌کنند پاسخ دهند که اساساً چنین رخدادی به کدامین توجیه اتفاق خواهد افتاد، درحالی‌که نظام کنونی بدون آن‌که دارای نقص و کاستی باشد، می‌تواند در آن دوران نیز ادامه یابد؟ و اگر شگفتی‌هایی در نظام کهکشانی برای پیامبران پیشین علیهم‌السلام رخ داده، بنا بر ضروراتی آن معجزات صورت گرفته است که در زمان ظهور آن هم با استمرار به مدت طولانی لزومی ندارد. افزون بر آن، ده‌ها روایت که سخن از مدت حکومت حضرت مهدی عجل الله تعالی فرجه الشریف را به میان آورده‌اند، هرگز به این معنا اشاره‌ای نکرده‌اند؛ و خداوند آگاه‌تر است.
۲. روایاتی که مدت حکومت حضرت را نوزده سال گفته‌اند.[۴]
۳. روایاتی که مدت حکومت حضرت را چهل سال دانسته‌اند.[۵]
۴. روایاتی که مدت حکومت حضرت را سیصد و نه سال ذکر کرده‌اند.[۶]
افزون بر موارد یادشده مدت‌های دیگری نیز ذکر شده که به خاطر برخی ایرادهای وارد شده به آن روایات، از نقل آن‌ها صرف‌نظر می‌کنیم.
چنان‌که یاد شد، باید این روایات را تأویل نمود. علامه مجلسی در این باره نوشته است: روایاتی را که درباره مدت حکومت امام آمده است، باید با احتمالات زیر توجیه کرد: برخی روایات بر تمام مدّت حکومت دلالت دارد و بعضی بر مدّت ثبات و استقرار حکومت. بعضی بر طبق سال‌ها و روزهایی است که ما با آن‌ها آشناییم و بعضی احادیث دیگر بر طبق سال‌ها و ماه‌های روزگار آن حضرت است که طولانی می‌باشد و خداوند به حقیقت مطلب آگاه است.[۷]
برخی از اساتید، این تفاوت را مربوط به مراحل و دوران حکومت آن حضرت می‌دانند و معتقدند آغاز شکل گرفتن و پیاده شدنش هفت سال و دوران تکاملش چهل سال و دوران نهایی‌اش بیش از سیصد سال[۸] است.[۹]
از آنجایی که در دوران امامت و حکومت حضرت مهدی عجل الله تعالی فرجه الشریف مقصود اصلی، ابلاغ رسالت الهی و تحقق بخشیدن به حکومت جهانی خداوند و حاکمیت مستضعفان است؛ هرچند در مقایسه با کل تاریخ، سالیانی محدود باشد، مشکلی پیش نخواهد آمد. افزون بر آن، این‌که شیعه با اعتقاد به رجعت، بهترین پاسخ را به مشکل محدود بودن مدّت حکومت مهدی علیه‌السلام داده است.
……………………………………………
[۱] البته برخی از این دیدگاه‌ها مستند روایی محکمی ندارد.
[۲] «المهدی منّی أجلی الجبهة أقنی الأنف یملأ الأرض قسطا و عدلا کما ملئت جورا و ظلما یملک سبع سنین»؛ بحار الانوار، ج ۵۱، ص ۹۰.
[۳] «کم یملک القائم قال سبع سنین یکون سبعین سنة من سنیکم هذه»؛ شیخ طوسی، کتاب الغیبة، ص ۴۷۴.
[۴] «ملک القائم تسع عشرة سنة و أشهر»؛ نعمانی، الغیبة، ص ۳۳۱.
[۵] ر. ک: طبری، دلایل الامامة، ص ۲۵۸.
[۶] ر. ک: پیشین، ص ۲۴۱؛ با توجه به این‌که دو دیدگاه اخیر در کتاب‌های دیگر نیامده، فقط به نشانی آن در کتاب دلایل الامامه بسنده شد.
[۷] محمّد باقر مجلسی، بحار الانوار، ج ۵۲، ص ۲۸۰.
[۸] بر فرض این‌که روایاتی که این مضمون‌ها را نقل کرده‌اند از اعتبار لازم برخوردار باشند.
[۹] ناصر مکارم شیرازی، حکومت جهانی مهدی عجل اللّه تعالی فرجه الشریف، ص ۳۱۴.