«آیهٔ اولی الامر» چگونه بر وجود امام زمان (عج) دلالت دارد؟
خداوند متعال می‌فرماید:
«یا أَیهَا الَّذینَ آمَنُوا أَطیعُوا اللَّهَ وَ أَطیعُوا الرَّسُولَ وَ أُولِی الْأَمْرِ مِنْکُمْ[۱]: خدا و رسول و صاحبان امری را که از میان خود شماست، اطاعت کنید.»
از آیهٔ فوق به‌خوبی استفاده می‌شود که در هر عصر و زمانی باید امام معصومی در قید حیات باشد تا او را اطاعت نماییم، اطاعتی که همانند اطاعت خداوند است. مقصود از «اولی الامر» در آیهٔ فوق، همان صاحبان شأن و امر و نهی است، کسانی که امور مردم در اختیار آن‌هاست و آنان غیر از معصومان علیهم‌السلام کسان دیگری نیستند، زیرا آیه دلالت بر وجوب اطاعت به‌طور مطلق و بدون هیچ قید و شرطی دارد و این مستلزم عصمت آنان است وگرنه منجر به تناقض می‌شود؛ به جهت آنکه، اطاعت خدا و رسول بدون هیچ قید و شرطی واجب است، حال اگر اولی الامر معصوم نباشند و در برخی از موارد، اشتباه یا سهو و نیسان داشته باشند و در عین حال، اطاعت آن‌ها به طور مطلق واجب باشد، مستلزم تناقض در وجوب اطاعت است. نتیجه اینکه، مقصود از «اولی الامر» در آیه، معصومان علیهم‌السلام هستند که در هر زمان باید فردی از آن‌ها باشد تا اطاعت گردد و در این زمان، کسی جز امام زمان (عج) نیست.
از جمله روایات متواتری که انطباق آیهٔ فوق را بر اهل‌بیت علیهم‌السلام تأیید می‌کند، حدیث معروف «ثقلین» است؛ زیرا پیامبر صلی‌الله علیه و آله و سلّم در آن حدیث، امر به اطاعت از کتاب و عترت و اهل‌بیت معصوم خود علیهم‌السلام کرده‌اند که همان «اولوالامر» در آیهٔ فوق هستند و در آن نیز امر به اطاعت مطلق کرده‌اند.
همچنین آیهٔ شریفهٔ «إِنَّما أَنْتَ مُنْذِرٌ وَ لِکُلِّ قَوْمٍ هادٍ[۲]» و احادیث «دوازده خلیفه» نیز بر این برداشت از آیهٔ فوق دلالت دارد. به همین جهت است که برخی از علمای اهل سنّت نیز قائل به نزول آیهٔ فوق در شأن اهل‌بیت علیهم‌السلام شده‌اند؛ از قبیل:
۱. ابن حیان اندلسی؛[۳]
۲. نیشابوری؛[۴]
۳. محمّد صالح کشفی ترمذی؛[۵]
۴. قندوزی حنفی؛[۶]
۵. حموینی شافعی؛[۷]
۶. حاکم حسکانی؛[۸]
حاکم حسکانی به سندش از مجاهد، در تفسیر آیهٔ فوق نقل کرده است که:
این آیه در شأن امیرالمؤمنین علیه‌السلام نازل شد؛ هنگامی‌که پیامبر صلی‌الله علیه و آله و سلّم او را جانشین خود در مدینه قرار داد.
……………………………………………………………..
[۱] سورهٔ نساء، آیهٔ ۵۹.
[۲] سورهٔ رعد، آیهٔ ۷
[۳] أبی حیان اندلسی، «تفسیر البحر المحیط»، بیروت، دارالکتب العلمیّه، چاپ اوّل، ۱۴۲۲ ه.ق.، ج ۳، ص ۲۷۸.
[۴] قمی نیشابوری، محمد بن حسین، «تفسیر غرائب القرآن و رغائب الفرقان (حاشیهٔ جامع البیان)»، ج ۵، ص ۲۰۸.
[۵] کشفی ترمذی حنفی، محمّد صالح، «مناقب المرتضویّه»، تهران، انتشارات روزنه، ص ۵۶.
[۶] قندوزی، سلیمان بن ابراهیم، ینابیع المودة، ص ۱۳۴.
[۷] حمویی جوینی، ابراهیم بن محمّد، «فرائد السمطین»، ج ۱، ص ۳۱۴.
[۸] حسکانی، عبید الله بن عبد الله، «شواهد التنزیل»، ج ۳، ص ۱۲۰۰.