تبیین کشف

عارف واصل سید حیدر آملی (متوفی بعد از 787 هجری قمری) در کیفیت کشف چنین نوشت: کشف به معنای کشف حجاب است، وقتی گفته می‌شود کشف چهره از زن کردم یعنی نقابش را برداشتم. اصطلاحاً کشف، آگاهی شهودی است که در پشت حجاب از معانی غیبی و امور حقیقی است. کشف صوری که از طریق حواس حاصل می‌شود، از تجلیات اسم بصیر (دیدن) و سمیع (شنیدن) به دست می‌آید. کشف معنوی، مربوط به حقایق روحانی و امور اخروی رخ می‌دهد منبع مکاشفات قلب است که عقل و حواس را به خدمت می‌گیرد. در ابتدای سیر و سلوک مکاشفات در مرتبه خیال مفید است، بعد به عالم مثال و بعد به مرتبه علم به اعیان دست می‌یابد… کشف معنوی که از صور حقائق مجرد است، از تجلیات اسم علیم و حکیم است. اول ظهور در قوه مفکره است که آن را حدس می‌نامند، بعد در معانی قوه عاقله که آن را نور قدس می‌نامند بعد در قلب ظاهر می‌شود آن را الهام می‌نامند. در مرتبه بعد از این ظهور معانی در روح انسان است که مانند خورشیدی معانی غیبی را به قدر توانایی خود مستقیم می‌گیرد. البته بالاترین مرتبه کشف آن است که معانی در مرتبه سر و خفاء ظهور کند که اگر ملکه‌اش شود، علمش به علم حق متصل می‌شود که اشاره به این مقام نتوان کرد.