جبّار

کلمه «جبر» با مشتقاتش 10 بار در قرآن به کار رفته که فقط یک بار در سوره حشر آیه 23 جبّار به‌عنوان یکی از اسماء الله استعمال شده است. (العزیز الجبار المتکبّر).

9 مورد دیگر به بشر نسبت داده شده است. از نظر لغت کلمه «جبر » یکی به معنی اصلاح و ترمیم است که اصلاح و بستن هر نوع شکستگی، غنی شدن بعد از فقر که در واقع جبران یک نقص و کمبود است. امام سجاد علیه‌السلام عرض می‌کند: «خدایا من فقیرترین نیازمندانم، پس نیاز ما را به وسع خودت جبران کن» معنی دیگر به معنای تسلط و الزام و قاهریت است که مشیت و اراده و قدرت بر زیردستان تنفیذ و تحمیل می‌کند. درباره خداوند، معنای اول آن است که با نعمت‌ها و لطفش نیاز بندگان را جبران می‌کند و به معنای دوم قاهریتش بر هستی برای رسیدن به کمال است و ظلم همانند جباران روزگار بر ساحتش راه ندارد. خداوند در قرآن در مورد ویژگی فرعون و گردنکشان خیره‌سر، اقوام نوح و عاد و ثمود به جبّار عنید یعنی؛ مبالغه در عناد و طغیان داشتن و از روی تکبر با حق مخالفت کردن تعبیر نموده است؛ مانند سوره هود آیه 59 «و اتبعوا امر کل جبار عنید» یعنی قوم عاد فرمان هر جبار عنید (متکبر و گردنکش) را دنباله روی نمودند.