دل عکس خال روی جانان

از نقطه خال روی جانان دو عالم غیب و شهادت پیدا شد، چه آن‌که از نقطه وحدت ذات که اصل است، عکس آن دل پیدا شد. پس ظهور آن در دل به اختلاف اسماء و صفات از قبض و بسط و خوف و رجاء و مانند این‌ها پیدا می‌شود. لذا دل گاهی در مستی و گاهی همانند زلف یار در اضطراب و پریشانی است. گاهی به تجلی جمال مانند شب چهارده نورانی و گاهی به تجلی جلالی به هجران و تاریکی همانند خال سیاه است. گاهی برتر از افلاک هفت‌گانه به خاطر تجرید شود و گاهی به سبب هوای نفس از خاک هم پست‌تر گردد. بعضی دل‌ها اول به زهد و ورع مشغول هستند، بعد به جذبه حقایق توحیدی دچار می‌شوند. چون دل در روی به حق است، آنچه از نقطه حال محبوب به او می‌رسد، حال وحدت، و عکس تمام‌نما می‌شود.