سیر و سکون

خداوند بنا بر مصلحت و حکمت وقتی بندگان را به طرف خود می‌برد، گاهی به سیر می‌برد و گاهی به سکون می‌گذارد تا از راه رفتن خسته نشوند و قدرت و تاب تجلّیات را پیدا کنند؛ ملول نشوند و فرار نکنند و باقی طریق را بپیمایند. لذا گاهی قبض و گاهی بسط عارض می‌شود. البته نباید حدّ اعتدال را کنار بگذارند و به افراط و تفریط روی بیاورند. چه آنکه هم قبض و هم بسط صلاحِ بندگان است و خرج کردن از مایه‌ها بر مبنا باید باشد، چراکه در قبض، غم و اندوه و پریشان‌حالی غالب است و در بسط، سرور و گشادگی. به یک معنا قبض، مقدمه بسط است و پشتوانه هر مصرفی با حساب باید باشد تا خرج و دخل، مایه و مصرف معتدل باشد مگر آنکه سالکی قالبش خوفی و یا رجایش غالب باشد، مانند حضرت یحیی و عیسی‌علیهما السلام (که بحث جداگانه‌ای دارد).

در فصول، زمستان قبض است، ولی درواقع مقدمه بهار و تابستان است. درون دی ماهِ بالفعل، بالقوّه بهار است، پس سبزی و طراوت در درون سردی است و سالک باید بداند که طبق گفته قرآن «انّ مع العُسر یسراً: با هر سختی و رنجی، راحتی است.»