علما و اساتید

از مرحوم شیخ مرتضی طالقانی رحمة الله علیه.

در نجف وقتی بسیار تدریس می‌کردم همانند کفایة و منظومه و امثال این‌ها، دوستی آمد و گفت: بیا برویم کربلا نزد یکی از شاگردان مرحوم سید علی آقا قاضی «قدّس سرّه» به نام سید هاشم حداد. با هم رفتیم همان مجلس اوّل او ما را و ما او را پسندیدیم.

زهد در علمای گذشته بیشتر بوده است و حتّی آنان در علوم غریبه هم ممتاز بودند.

او از شاگردان سید علی آقا قاضی بوده و در اذکار و مکاشفات قوی بود و با من رفیق بود.

چند دفتر از اخلاقیات و اذکار ایشان را نوشتم، وقتی به ایران می‌آمدم همه آن‌ها را بعثی‌ها از من گرفتند.

نبود استاد اخلاقی قوی یک علت است، علل دیگر هم دارد مانند اختلاف استعدادها و کمبود ظرف وجودی‌شان هم دخیل است.

اینان چون خودشان مجاهدت نکردند، ترقی ننمودند و دنبال اخبار و حرف‌های این و آن هستند (باید خود همانند چشمه بجوشند).

ملاصدرا دائم الوضو بوده و بسیار قوی و مانندش بعد از او نیامده است.

در سفری که از نجف به ایران آمدم به طرف مشهد مقدس می‌رفتم، به خدمتش رسیدم. انسان تحفه‌ای بود؛ با اینکه برای همه نان و آش می‌آورد برایم برنج و مرغ درست کرد و خیلی از دو جدّم سید حسن کشمیری در کربلا و سید محمدکاظم یزدی در نجف تعریف می‌کرد، مخصوصاً از سید حسن کشمیری و با او مأنوس بوده است و درس سید کاظم یزدی را هم درک کرده بود.

سید احمد کشمیری قوی و سوخته دل بود.

شیخ مرتضی طالقانی به من فرمود: نزد ایشان بروم.

قریب پنج سال.

به ایشان گفتم: چیزی برای راه بندگی به من بدهید. فرمود: علی بن ابراهیم قمی می‌گوید: «لا اِلهَ إِلّا اَنْتَ سبحانک انّی کنت مِنَ الظّالمین» (انبیاء ۸۷) (ذکر یونسیه را در سجده دادند).

شیخ فیض خراسانی و شیخ صدرا بادکوبه‌ای.

در علم به نفس و خودشناسی.

بعید نیست ایشان طی الارض داشته بود؛ گاهی هم ملکی به‌صورت همان شخص درآید و زیارت کند.

استاد در حوزه‌ها زیاد شوند که در امور ولایت مطلقه هم چشیده باشند و هم تدریس کنند تا این کمبود برطرف شود.

او قوی بود و ضمیر را می‌خواند ولی به مقام آقای قاضی نرسیده بود.

توکّلش بر خدا قوی بود، منزوی از خلق و سجده یونسیه را انجام می‌داد و به فناء فی الله رسیده بود.

دو چیز بود: اوّل اینکه هر روز خودت را بر امیرالمؤمنین علیه‌السلام عرضه بدار، دوم اینکه هیچ‌گاه درب خانه اهل دانش که مردم مراجعه می‌کنند (بقصد دنیا و پول) رفت و آمد مکن.