مسلک عرفانی و تربیت شاگردان
الف) رجاء و بسط غالب
از شرح احوال و مراسلات مرحوم بهاری پیداست که امید و بسطش غالب؛ و حالت غلیان عشق و محبتش جاری و تام بود. چنین عارفانی را خراباتی گویند او در مراسله سیزدهم گوید: «عاشقی شیوه مردان بلاکش باشد»… «مذهب عاشق ز ملّتها جداست»
* از مرحوم عارف بالله حاج اسماعیل دولابی شنیدم که میفرمود: عدهای از شاگردان میرزا جواد ملکی تبریزی به مرحوم شیخ محمد بهاری پیوستند و فهمیدند که راه این دو با هم فرق دارد.
چه راه ملکی خوفی و مناجاتی و راه بهاری بسط و عشقی بوده است. علت را از شیخ بهاری پرسیدند. مرحوم بهاری فرمود: راه ملکی تبریزی راه راست است که به مقصد میرسد؛ اما راه ما میانبر است و نزدیک به مقصد؛ اما در حواشی راه خطر هم وجود دارد.
ب) طبیب را عوض کنید
مرحوم آخوند ملّا علی معصومی همدانی از یکی از شاگردان بهاری نقل کردند که گفت: ما نزد بهاری اخلاق میخواندیم پس از چند جلسه یک روز به محل درس مراجعه کردیم. ایشان فرمود: دیگر درس نیست! عرض کردیم چرا؟ فرمود: آیا در طی این مدت تغییر حال در خود مشاهده کردهاید؟
اگر نکردهاید، طبیب را عوض کنید.
* قضیه شیخ لطیف برای شاگردی را موضوع «امتحان از روی عزم» ص ۲۴ ببینید.