همدلی

پس زبان محرمی خود دیگر است **** همدلی از هم‌زبانی بهتر است

بهترین نوع محرمی همدلی است که از خویشاوندی و هم‌زبانی بهتر است.

ای‌بسا هندو و تُرک هم‌زبان **** ای‌بسا دو تُرک چون بیگانگان

چه‌بسا هندو و ترک که هم‌زبان نیستند، همدل باشند؛ و چه‌بسا دو نفر ترک هم‌زبان با هم مانند بیگانگان باشند. مولانا گوید: شاعری تازی (فارسی) زبان به بارگاه پادشاهی ترک زبان می‌رود و در مدح او اشعاری به زبان عربی می‌خواند. آن شاه نیز با شنیدن هر بیت، عکس‌العمل مناسب از خود نشان می‌دهد. این مسئله سبب تعجب حضار می‌شود و از خود می‌پرسند: چگونه ممکن است شاهی که عربی نمی‌داند به موقع عکس‌العمل مناسب و مطابق با مضمون اشعار از خود نشان دهد؟ نتیجه آن‌که معلوم شد که اصل، مقصود است. آن شعر، فرع مقصود است که اگر آن مقصود نبودی، آن شعر نگفتی. انبیاء با اینکه بر یک زبان نبودند، اما مقصود و نیت و دلشان یکی بود لذا هیچ پیغمبری با پیغمبر دیگر به نزاع برنخاست؛ و این اتحاد روحی بهترین نوع همدلی بوده که در جای دیگر تاریخ دیده نشده است.