وجود عام

آنچه با اشیا معیت دارد، وجود عام یا وجود منبسط است که در زبان عرفا به نفس رحمانی، حق ثانی، حق مخلوق و گاهی به وجود مطلق تعبیر شده که ظلّ حقیقت وجود واجب تعالی است.

سؤالی در اینجا مطرح است که آیا مراد از وجود ظلّی از طبیعت، وجود است؟

جواب این است که مراد از طبیعت، وجود صرف است و ظلّ هم وجود است، ولی صرف نیست. طبیعت وجود صرف همان واجب‌الوجود بالذات ازلی است، امّا طبیعت غیر صرف (ظلّی) که در خارج به اشیا منبسط (نفس رحمانی) است، به اقتضای کثرت احکام واجب و ممکن، نزول و صعود، مبدأ و معاد در هستی را پدیدار می‌شود.