احکام قلب

دل‌ها همانند اسم‌ها در زبان عربی چهار حالت دارند؛ رفع، فتح، کسره و وقف.

رفع و بلندی قلب، در یاد خدا بودن است؛ فتحِ قلب، راضی بودن از خداست؛ پستیِ قلب، اشتغال به غیر خدا داشتن؛ و ایستادگیِ (وقف) قلب، غفلت از پروردگار است.

آیا نمی‌بینی که بنده، هرگاه خدا را به عظمت و خلوص یاد می‌کند، تمام حجاب‌های بین او و خدا که پیش از ذکر بوده، برطرف می‌شود و چون بنده‌ای قلبش در برابر قضای الهی راضی شد، چگونه قلبش به سرور باز نگردد و درهای آسایش و اطمینان بر او گشوده نشود.

هرگاه قلب بنده‌ای به چیزی از اسباب دنیوی مشغول شد و بعد به ذکر الهی پرداخت، در حالت ذکر چنان می‌یابد که گویی دلش در وقت غفلت، مانند خانهٔ خراب و تاریک و خالی بوده و اثری از آبادانی و انس نبوده است.

هنگامی‌که بنده از ذکر حق غافل شد، متوقف و محجوب گردد و به خاطر دوری از انوار عظمت حق، قساوت و تاریکی او را در برگیرد.

علامتِ بلندی قلب سه چیز است: ۱. موافقت با حق ۲. نداشتن مخالفت به حق ۳. دوامِ شوق به لقاءِ حق.

علامت گشایش قلب سه چیز است: ۱. توکل ۲. صدق ۳. یقین.

علامت پستی قلب سه چیز است: ۱. عُجب ۲. ریا ۳. حرص.

علامت ایستادگی قلب سه چیز است: ۱. لذّت نبردن از طاعت حق ۲. تلخ نبودن گناه ۳. رعایت نکردن (احتیاط ننمودن) حلال و حرام.