اختلاط

همه در دنیای کنونی با هم اختلاط و آمیزش دارند، اما فاصله‌های باطنی میانشان بسیار است. بهشتیان و جهنمیان در ظاهر کنار هم می‌نشینند و رفت و آمد می‌کنند، اما در معنی هیچ وحدت روحی و تجانس میان آن‌ها نیست. خاک و طلا در معدن کنار هم هستند، اما از نظر قیمت و ارزش هزاران مرتبه با هم فاصله دارند. رشتهٔ گردنبندی که با انواع گوهرهای زینتی به هم پیوسته‌اند، اما دُرّ و طلا قیمتی بالا دارد و سنگ چینی بی‌ارزش است. دو دریا کنار هم هستند، اما باطن یکی شیرین و باطن دیگری شور است. کنار هم بودن‌ها به خاطر مسائل طبیعی و مادی است که اقتضا می‌کند این چنین باشد. صالحان و طالحان یکی در لطف و دیگری در قهر قرار دارند، همانند دو خویش نسبی و یا دو زوج که با هم زندگی می‌کنند، اما باطن یکی قهر و دیگری مهر است؛ و جنگ و صلح کنار یکدیگر آمیزش می‌کنند. فقط اهل باطن، این تلخان و شیرینیان را ادراک می‌کنند که می‌بینند فاصلهٔ آنان از زمین تا آسمان است.