استاد را دوست بدارد.
از جنید پرسیدند: معلمت را بیشتر دوست داری یا پدرت را؟ گفت: معلمم را، زیرا او سبب حیات باقی من است ولی پدرم سبب حیات فانی من است.
امام باقر علیهالسلام فرمود: هرگاه نزد عالمی نشستی؛
۱. بر شنیدن بیش از گفتن حریص باش.
۲. خوب شنیدن را بیاموز، چنانکه خوب گفتن را میآموزی.
۳. وسط سخن را قطع مکن. (کتاب اختصاص)
استاد مانند چشم عزیز است. باید او را عزیز داشت و با سؤالات زیاد و کج زبانی، غباری بر جمال او نیفکنی تا اذیت گردد.
یار چشم توست ای مرد شکار **** از خس و خاشاک او را پاک دار (۲/۲۸)
استاد بهمنزله چشم توست ای مرد صیاد معانی، مواظب باش حرفهای ناروا و هوی و هوسهای تو بر او ننشیند.
یار آیینه است جان را در حزن **** در رخ آیینهای جان دم مزن (۲/۳۱)
استاد آینه جان توست بر رخ آن آینه کلام و حرکت بیادبانه نداشته باش که دل او مکدر شود.
هیچگاه به هنر و خواسته خودت تکیه نکن و از پیامرسان الهی زمان خود جدا مشو.
مگسل از پیغمبر ایام خویش **** تکیه کم کن بر فن و بر کام خویش (۴/۵۴۲)
آیتالله کشمیری مطیع استاد خویش بود وقتی استادش جناب شیخ مرتضی طالقانی فرمود: شما نزد سید علی آقا قاضی بروید، ایشان به آقای قاضی متصل شدند، درحالیکه سن جناب استاد هیجده سال بیش نبود. پس اطاعت دستورات استاد از وظایف اولیه است که تلمیذ باید در اجرا تعلّل نورزد.
در تاریخ بسیار وارد است که گاهی در بعضی مطالب پیامبر صلّی الله علیه و آله میفرمودند: ای علی! من بگویم یا شما میگویی؟ حضرت عرض میکرد: شما بگویید بهتر است.
این نوعی تأدّب است که درس میدهد که همیشه شاگرد در مقام یادگیری و شنیدن کلمات قدسی از نفس اولیاء بهتر است و القاء در نفس تأثیر بسزایی دارد و کسی که تلمیذ است، استماع برای او بهتر است تا تکلّم. عالم ربانی آیت الحق، استاد طریقت فرمودند:
۱. وقتی سالکی به استادی کامل مربوط شد باید تحت اشراف او به مجاهدت نفسانی بپردازد. افرادی که اساتیدی را درک کردهاند ولی دنبال اخبار این و آن هستند، این دلیل آن است که خودشان مجاهدت نکردند.
۲. وقتی مرید، محو استاد کامل میشود مانند مولانا در شمس تبریزی یا بعضی شاگردان آخوند ملّا حسینقلی همدانی، مجذوب و محو استاد به مجاز نیست به حقیقت است و آثار هم دارد.
آیتالله بهجت فرمودند: استادی دستور میدادند که شاگردش چهل روز ترک حیوانی کند، ولی روز ۳۹ یک مرغ بریان میکرد و برای او میبرد تا تناول کند. شاگردش میگفت: با این همه تحمل زحمت و ریاضت در ترک حیوانی تا این مدت چطور بخورم؟ استاد میگفت: اگر تسلیم شوی بالاتر است. (هزار و یک تحفه ص ۱۲۱)