اعتصام

تمسّک جستن به هر چیزی که انسان را به خدا می‌رساند و مقرّب می‌سازد را اعتصام می‌گویند.

در سوره نساء ۱۴۶ فرمود: «وَ اعتصموا بالله: به خداوند چنگ زنید.»

و در سوره آل‌عمران ۱۰۳ فرمود: «وَ اعتصموا بِحبل الله جمیعاً: همگی به ریسمان خداوند چنگ زنید.»

خواجه عبدالله انصاری فرمود: اعتصام به حبل‌الله یعنی مبادرت کردن بر طاعت و مراقب بودن بر اوامر الهی است و اعتصام بالله آن است که از هر موهوم بالا رود و پشت سر بگذارد و از هر تردید و شک رهایی و تخلّص یابد.

اعتصام (تمسک جستن) یا به اسباب است که شامل همه آیات و نشانه‌هایی است که خداوند بر بندگان نازل کرده از احکام، آیات، کتاب، صفات خوب، ولایت، نبوت و … می‌شود.

در زیارت جامعه کبیره، فقره ۱۵۰ می‌خوانیم: «و هَدِیَ من اِعتصم بِکُم: هدایت یافت هرکس به شما چنگ زد» یعنی تا تمسّک به دامن ولایت صورت نگیرد، هدایت تحقّق نمی‌یابد.

و در فقره ۱۳۰، همین زیارت می‌خوانیم: «و مَن اعتصم بِکم فقد اعتصم بالله: هرکس به شما چنگ زد، در واقع به خدا چنگ زده است.» امام صادق علیه‌السلام فرمود: ما ریسمان الهی هستیم.

عربی نزد پیامبر صلی‌الله علیه و آله آمد و از «ریسمان خدا اعتصام بجوئید» سؤال کرد. پیامبر صلی‌الله علیه و آله دست مبارکش را به دست علی علیه‌السلام زد و فرمود: به این ریسمان اعتصام کنید.

یا مثلاً می‌گویند: او به سبب حق از معصیت امتناع نمود. یا آن چیز را به دست گرفت، او ملازم و رفیق خود شد یا پناه بردن به خدا به سبب طاعت و عبادت.

اما اعتصام بالله که بی اسباب است این برای ذهن انسان است. هر چیزی که در ذهن انسان بیاید و موجب شک و تردید شود باید از این مرحله گذشت تا به خدا رسید؛ و باید از این موهومات عبور کرد.

حافظ می‌گوید: اعتصام یعنی دامن دوست گرفتن و از دشمن جدا شدن. به معنای دیگر هرگاه از هر چیزی که جنبه اهرمنی دارد جدا شوی، آنگاه مرید یزدان می‌شوی.