اِخبات (نرم‌خویی، سکون و تواضع)
اخبات به معانی مختلف آمده از جمله تواضع و فروتنی و به معنی جای وسیع و امن.
اِخبات مقامی است که سالک در آن مقام از شرّ نفس در امان و از خطرات راه گذشته است.
مخبتین کسانی هستند که در دارالاَمن توحید و دارالسّلام دین وارد شده‌اند و بشارت آنان از این نظر است که تزلزل و اضطراب از آن‌ها گرفته شده و غمی جز غم عشق ندارند.
در سوره هود ۲۵ آمده: «وَ اخبتوا اِلی ربِّهِم: از رسیدن به حق به اطمینان خاطر رسیدند.»
مخبتین کسانی هستند که متذکر حق بوده و در اقامه صلاه ساعی هستند و نسبت به آنچه پیش آید، بردبار و هر مصیبتی را تحمّل می‌کنند، هرگاه نزد آنان نام خدا برده شود، دل آن‌ها از هیبت جلال الهی می‌طپد و آنچه خدای متعال به آن‌ها ارزانی داشته در راه خدا انفاق می‌کنند.
این وصف همان کسانی است که به وصال حق رسیده و از شرّ نفس در امان هستند و به نور ایمان آسوده و دلی آرام دارند.
در سوره حج ۳۴ فرمود: «فَاِلهُکُم اِلهٌ واحدٌ فَلَهُ اَسلِموا وَ بَشِّر المُخبتین: پس خدای شما، خدای یگانه است، سر تسلیم فرود آرید، بشارت ده به مخبتین (فروتنان).»
از جمله «اَسلِموُا» معلوم می‌شود که مخبتین به مقام تسلیم رسیده و دارای قلبی سلیم هستند.
خواجه عبدالله انصاری در معنی اخبات گوید: اِخبات ابتدای مقام طمأنینه است و آن وارد شدن به مقام امنی است که برای شخص وارد، رجوع و برگشت نیست؛ و آن را سه درجه است:
در درجه اوّل: باید عصمت بر شهوت احاطه شود، اراده بر غفلت غالب آید، طَلَب سلوت (تسلی بی جا) را از بین ببرد.
در درجه دوّم: سبب بر ارادت نقصان وارد نکند، عارضه‌ای قلب را به وحشت نیندازد، فتنه‌ای او را از مسیرش منحرف نسازد.
در درجه سوّم: مدح و ذمّ نزد او یکسان باشد، ملامت نفس برای او مداوم باشد، چشم خطابین او بسته شده باشد.
اخبات نرم‌خویی است و تنگ‌دلی و ترس کاری؛ و این طریق مستقیمان و سیرت ابدالان است.
مستقیم مردی است که حقیقت اخلاص را چشیده و عزّ خلایق را ندیده و از خویش رسته است. نشان اخلاص چشیدن سه چیز است: از تیمار رزق و از کوشیدن جان و از ساختن جهان َور آسودن، در مداومت خدمت و استغراق اوقات و تصفیه انفاس آویختن، جهان و جهانیان و آدمیان و جز از ایشان را از ادای خویش آزاد ساختن.