تسبیح
تسبیح، تنزیه خدای متعال است از هر بدی و نالایقی (مجمع‌البیان) و در نهایة الاصول هم آمده است: «اصلُ التَسبیحُ، التَنزیة و التَّقدیس و التبرئة النواقِص» و در مفردات گوید: «التَسبیحُ تنزیة الله تعالی»
سبحان یعنی خدا را از هر بدی به طور کلّی بر کنار می‌داند.
تسبیح تنزیه کلامی و قولی است و قول آن است که مطلب و مافی الضمیر را روشن کند اعم از آنکه با لفظ و زبان باشد یا طور دیگر.
در سوره اسراء ۴۴ فرمود: «تُسبِّح لهُ السّمواتُ السَّبعُ و الارض و مَن فیهنَّ و اِن مِّن شیءٍ اِلّا یسبِّحُ بحمدِهِ و لکن تفقهون تسبیحَهُم اِنّهُ کانَ حلیماً غفورا: آسمان‌های هفتگانه و زمین و آنچه در آن‌هاست او را به پاکی می‌ستایند و هیچ‌چیز نیست مگر اینکه او را به پاکی می‌ستایند امّا شما ستایش آنان را درنمی‌یابید.»
از این آیه برمی‌آید که همه موجودات عالم تسبیح خدا می‌کنند و این حاکی از آن است که در تمام آن‌ها شعور و درک و نوعی علم است.
البته تسبیح و نطق و حمد هر موجودی، از جماد و نبات و حیوان و انسان و مَلک و جن به‌حسب وجود و حرکت و شعور خاص خودش می‌باشد، نه آنکه تسبیح خورشید مانند تسبیح انسان و تحمید درختان مانند تحمید ملائکه مقرب باشد.
چون مُسَبّح کرده یی هر چیز را **** ذاتِ بی تمییز و با تمییز را (مثنوی)
هر یکی تسبیح بر نوعی دگر **** گوید و از حالِ آن این بی‌خبر
سعدی گوید: یاد دارم شبی، در کاروانی، همهٔ شب رفته بود و سحرگاه در کنار بیشه‌ای خفته. شوریده‌ای در آن سفر همراه ما بود. نعره‌ای بزد و راه بیابان گرفت و یک نفس آرام نیافت.
چون روز شد، گفتمش: آن چه حالت بود؟ گفت: «بلبلان را دیدم که به نالش درآمده بودند از درخت، کبکان از کوه، غوکان از آب، بهائم از بیشه؛ اندیشه کردم که مروّت نباشد همه در تسبیح رفته و من به غفلت خفته.»
روزی پس از ختم درسِ عارف بالله، مرحوم ملّا محمّد کاشی یکی از طلّاب به خدمت آن بزرگوار آمد و گفت: این آقا شیخ چه می‌گوید که دیشب به وقت سحر دیده که از در و دیوار صدای این تسبیح «سبّوح قدوس ربّنا و ربّ الملائکه و الرّوح» برمی‌آید و چون نگریسته، دیده آقای آخوند این تسبیح را در سجده می‌گوید.
آخوند کاشی فرمود: این که در و دیوار به ذکرم متذکّر گشته باشند مهم نیست. مهم این است که او از کجا محرم این راز گشته است.
گر ترا از غیب چشمی باز شد **** با تو ذرّات جهان، همراز شد
نطق خاک و نطق آب و نطق گِل **** هست محسوسِ حواس اهل دل (مثنوی)
جمله ذرات جهان در عالم نهان **** با تو می‌گویند، روزان و شبان
ما سمیعیم و بصیریم و خوشیم **** با شما نامحرمان ما خامُشیم (مثنوی)
تسبیح بر دو گونه است: تسبیح کلّی و عام که شامل همه موجودات است. تسبیح خاص که از هدایت پیامبران و ایمان ناشی می‌شود و آن گفتن سبحان‌الله با زبان است که مخصوص مؤمنان می‌باشد.
خداوند در سوره ق ۳۹ و ۴۰ فرمود: «و سَبِّحْ بِحَمْدِ رَبِّکَ قَبلَ طلوعِ الشَّمس و قبلَ الغِروب و مِنَ اللیل فَسَبِّحهُ وَ ادبارَ السُّجود: و پروردگارت را پیش از طلوع آفتاب و پیش از غروب با سپاس به پاکی بستای و در پاسی از شب و به دنبال سجده‌ها (نیز) او را تسبیح کن»
امام صادق علیه‌السلام فرمود: «هرکس تسبیحات حضرت زهرا (س) را بعد از هر نماز واجب بجا آورد، پیش از آن که برخیزد، خداوند او را می‌آمرزد.»
امام رضا علیه‌السلام فرمود: «هرکس تسبیح تربت امام حسین علیه‌السلام را بگرداند و بگوید سبحان‌الله و الحمدلله و لااله‌الاالله و الله‌اکبر. با هر دانه، حق‌تعالی برای او ۶ هزار حسنه بنویسد و ۶ هزار گناهش را محو کند و ۶ هزار مرتبه درجه‌اش بلند شود و ۶ هزار شفاعت بر او بنویسد.»