تقوا

تقوا بر سه گونه است: ۱. تقوای از برای خدا و در راه او؛ و آن ترک حلال است تا چه برسد به امور مشتبه و این تقوای خاص الخاص است.

۲. تقوای از خدا؛ و آن ترک شبهات است تا چه رسد به حرام و این تقوای خاص است.

۳. تقوا از ترس آتش و عقاب؛ و آن ترک حرام است و این تقوای عام است.

مَثَل تقوا مانند آبی است که در نهری روان است و مثل این سه دسته در معنی تقوا مانند درختان مختلف و رنگارنگ است که بر لب آب کاشته‌اند و هر درختی از آن آب به قدر جوهر و طمع و لطافت و غلظت از آن ارتزاق می‌کند؛ و مردم هم از این درختان و ثمره‌اش به اندازهٔ قدر و قیمتش استفاده می‌برند. خداوند می‌فرماید: «باغ‌هایی از انگور و زراعت و خرما که با هم متفاوت‌اند از یک آب سیراب می‌شوند، با این حال بعضی از آن‌ها را از جهت میوه بر دیگری برتری می‌دهیم.» (رعد: ۴)

تقوا برای طاعات مانند آب برای درختان است و طبیعت درختان و میوه‌ها در رنگ و طعم، مِثل درجات ایمان می‌باشد. پس کسی که در بالاترین درجهٔ تقواست و جوهر روحش صاف‌تر باشد تقوایش بیشتر است. کسی که با تقواتر باشد عبادتش خالص‌تر و پاک‌تر و هرکس چنین باشد به خدا نزدیک‌تر است و هر عبادتی که بنیادش بر تقوا نباشد، مانند غباری پراکنده بی‌ارزش است.

خداوند فرموده: «آیا کسی که بنایش بر تقوا و خشنودی الهی باشد، بهتر است یا کسی که اساس آن را بر کنار پرتگاه سستی بنا نموده که ناگهان در آتش دوزخ فرو می‌ریزد». (توبه: ۱۰۹)

تفسیر تقوا آن است که ترک می‌کند آنچه در گرفتن به آن اشکالی ندارد تا چه برسد به چیزی که خطر آمیز باشد. در حقیقت تقوا، طاعت بدون معصیت، ذکر بدون فراموشی و علم بدون جهل و مقبولی است که ردّ نگردد.