جوانمرد

معروف و متواتر نقل شده است که در جنگ احد وقتی حضرت علی علیه‌السلام از پیامبر صلی‌الله‌علیه‌وآله شمشیر گرفت و بر دشمن فرود آورد و دشمن را نابود می‌کرد، ندایی غیبی (از جبرئیل) شنیده شد که «لا فَتَی الّا علی لا سیف الّا ذوالفقار: جوانمردی جز علی نیست و شمشیری جز ذوالفقار نیست.» جوانمردی در اجتماع و دین و طریقت به معانی مختلف آمده است عمده آن‌که جوانمردان انسان‌های وارسته، دلیر، پاک‌دل، سخاوتمند و به نادیده گرفتن عیوب مشهورند. در کتاب اسرارالتوحید آمده است که شیخ ابوسعید ابوالخیر روزی به حمام رفت. درویشی شیخ را خدمت می‌کرد و دست بر پشت شیخ می‌مالید و چرک بر بازوی شیخ جمع می‌کرد، چنان‌که رسم دلاکان بود تا آن کس ببیند که او کاری کرده است. پس در میان این خدمت، از شیخ ابوسعید سؤال کرد که‌ای شیخ! جوانمردی چیست؟ شیخ ما حالی گفت: آن‌که شوخ (چرک) مرد به روی مرد نیاورد! همه مشایخ نیشابور چون این سخن شنیدند، اتفاق کردند که کسی در این معنی بهتر از این نگفته است.