دوزخ

بدان که دوزخ را که در آیات و روایات بسیار آمده است را، تأویلات عرفانی آمده است که قابل‌توجه می‌باشد. نفس شیطانی انسان، همانند دوزخ است. دوزخ همانند اژدها، همه چیز را می‌بلعد و نفس اماره، دائم در حال بلعیدن و فرو بردن انسانی در خود که دوزخ بی‌همتایی است می‌باشد. هر رذیله‌ای دارای تجسم می‌باشد که در دنیا نادراً دیده می‌شود، ولی در دوزخ قیامت به‌وضوح و آشکار دیده می‌گردد. نفس اماره که دوزخ است، اگر هفت دریا را در خود فرو برد، توان آن را دارد که آتش آن کم نگردد و جهانی را به آتش کشد که آتشش مهیب است. در قیامت به دوزخ ندا آید: آنچه در خود فرو بردی سیر شدی؟ دوزخ گوید: سیر نشدم، آیا بیشتر هم هست؟ (سورهٔ ق/۳۰) پس خداوند قدم رحمت بر دوزخ گذارد و او آرام و ساکن شود. در نفس اماره هم تا قدم رحمت نیاید، نفس از دوزخی بودن خود، دست نمی‌کشد.