دوستی
دوستی به معنی موافقت است. چنانکه گفته‌اند: «المحبّة موافقة المحبوب فی محبوبه و مکروهه: نشانهٔ محبّت همراه شدن با محبوب است در چیزهای پسندیده و ناپسندیدهٔ او»
رسول خدا صلی‌الله علیه و آله فرمود: «ارواح، لشگریانی آماده‌اند هر آنچه با هم آشنا شدند به هم الفت گریند و هر آنچه ناشناس هم‌اند از هم جدا باشند.»
پس دوستی نتیجه تناسب و سازگاری است که همان آشنایی و شناخت همدیگر می‌باشد و دشمنی نتیجه نشناختن و ناسازگاری باطنی است.
دوستی خالق، سعادت ازلی و ابدی است و دوستی مخلوق، وبال نقدی.
دوستی و محبّتی که برای فایده‌های دنیوی و از روی طبع و هوای نفس باشد، دوستی در راه خدا و برای خدا نیست. دوستی در راه خدا این‌طور است که آن را که دوست دارد نه برای خود وی بلکه برای غیر او و بهره‌های معنوی و فواید اخروی است. مثل دوست داشتن شاگرد استاد را تا بدان وسیله به تحصیل علم و نیکو ساختن عمل دست یابد. (مقصود علم و عمل تهذیب نفس و تحصیل سعادت اخروی است) که این دوستی از جمله دوستی برای خداست و صاحب آن محبّ خدا شمرده می‌شود.
همچنین محبّت استاد به شاگرد که علم را به او می‌دهد و به‌واسطه او به مرتبه تعلیم نائل می‌گردد و سبب ترقّی او در ملکوت آسمان‌ها می‌شود که عیسیٰ علیه‌السلام فرمود: «کسی که علم را فراگرفت و عمل کرد و تعلیم داد در ملکوت آسمان، بزرگ خوانده می‌شود.»
دیگر آنکه هرکس دیگری را برای کارش که موجب تقرّب وی به خداست دوست دارد از جمله دوستداران در راه خداست؛ مانند دوستیِ رسانندهٔ صدقه به مستحق.
و دیگر آنکه او را برای خدا و در راه خدا دوست داشته باشد نه برای اینکه از او به علم یا عملی نائل شود بلکه از این جهت او را دوست بدارد که او وابسته و منسوب به خداست.
در زیارت جامعه کبیره عرض می‌کنیم: «مَن والاکُم فَقَدْ وٰالَی الله … وَ مَنْ اَحَبَّکُمْ فَقَدْ اَحَبَّ الله»
دوستی در راه خدا زمانی تمام و کمال است که بر آن مداومت و وفاداری باشد. ضدّ وفا، جفاست و آن قطع محبّت یا بعضی از لوازم آن در ایّام زندگانی یا حتّی بعد از مرگ به فرزندان و دوستان اوست. اگر بر دوستی مداومت نباشد فایده‌ای بر آن مترتّب نیست؛ زیرا مراد از این‌گونه دوستی‌ها آخرت است. پس مراعات جمیع دوستان و خویشان و بستگان محبوب از نشانه‌های وفا در دوستی است که محبّت در راه خدا همیشگی و بی‌انقطاع است. پس یک نشانه در وفای دوستی آن است که هرچه به محبوب نسبت دارد آن را دوست بدارد.
انس بن مالک گفت: من و پیامبر صلی‌الله علیه و آله از مسجد بیرون آمدیم و مردی را در کنار درب مسجد ملاقات کردیم. آن مرد گفت: قیامت چه وقت است؟ پیامبر صلی‌الله علیه و آله فرمود: برای قیامت چه آماده کرده‌ای؟ عرض کرد: نماز و روزه و صدقهٔ بسیار آماده نکرده‌ام ولیکن خدا و رسولش را دوست می‌دارم. پیامبر صلی‌الله علیه و آله فرمود: «تو با کسی هستی که او را دوست می‌داری.»
چون در این دل، برق مهر دوست جست **** اندر آن دل دوستی می دان که هست (مثنوی)