رشوه
آنچه به کسی بدهند تا کاری برخلاف وظیفهٔ خود انجام بدهد یا حق کسی را ضایع کند یا حکمی برخلاف عدالت بدهد، رشوه است.
آنچه انسان از پول، لباس، غذا و … برای رضایت خدا و یا عوض دوستی متقابل و کمک به کسی می‌دهد، ممدوح است. امّا اگر چیزی که می‌دهد، در امر قضاوت باشد تا حکمی به نفع او و به ضرر دیگری انجام شود، رشوه است و در موارد غیر حکم و قضاوت بحثی است که عنوان رشوه تعلّق می‌گیرد یا نه؟
آنچه می‌توان به‌عنوان قاعده ترسیم کرد این است: هر چیزی که به‌عنوان هدیه، تشویق و امثال این‌ها باشد اشکالی ندارد، امّا در غیر این عنوان اشکال دارد و حرام است. وقتی چیزی داده می‌شود تا به‌وسیلهٔ آن حقّ کسی ضایع شود، در طول مسئلهٔ رشوه قرار می‌گیرد.
چون دهد قاضی به دل رشوت قرار **** کی شناسد ظالم از مظلومِ زار (مثنوی)
فرق هدیه و رشوه در این است که:
کسی مالی برای بعضی از برادران (دینی) خود به قصد اُنس و اُلفت گرفتن و تأکید دوستی و محبّت بفرستد، معلوم است که این، هدیه و حلال است و یا مقصود از بذل، چیزی گرفتن عوض مالی باشد، این نیز نوعی هدیه است.
رسول خدا صلی‌الله علیه و آله فرمود: «هدیه بر سه قسم است؛ هدیه برای عوض، هدیه برای رشوه، هدیه برای خدای عزّوجل»
دیگر آنکه مقصود از فرستادن هدیه این باشد که گیرنده در کار معیّنی به او کمک کند. در این صورت باید به آن عمل بنگرد، اگر آن کار حرام است یا کاری واجب است (مثل رهانیدن حقّی که راه چاره به او منحصر باشد یا شهادت معیّنی که بر او واجب است) این‌ها رشوه بوده و گرفتن آن حرام است.
دیگر آنکه مقصود از فرستادن هدیه برای تحصیل دوستی و محبّت، به این منظور باشد که به‌واسطهٔ جاه و مقام او به بعضی از اغراض خود برسد به‌طوری‌که اگر جاه و مرتبهٔ او نبود، برای او هدیه نمی‌فرستاد، ظاهراً گرفتن هدیه در این مورد مکروه است.
رسول خدا صلی‌الله علیه و آله فرمود: «از رشوه بپرهیزید که کفر محض است و صاحب رشوه بوی بهشت را نمی‌شنود.»
و نیز فرمود: «لَعَنَ الله الرّاشی و الْمُرْتَشی وَ ما بینهما یَمشی: خداوند، رشوه دهنده و رشوه گیرنده و (واسطه) میان این دو را لعنت کرده است.»
رشوه یکی از مفاسد بزرگ اجتماعی است و باعث حذف عدالت، یأس و ناامیدی ضُعفا و جرئت و جسارت اقویا و فساد و تباهی اعتماد عمومی می‌شود. رشوه‌خواری یکی از بزرگ‌ترین موانع اجرای عدالت اجتماعی بوده و هست.
لذا در اسلام رشوه‌خواری از گناهان کبیره محسوب می‌شود. امّا قابل توجّه است که زشتی رشوه سبب می‌شود که این هدف شوم در لابه‌لای عبارات و عناوین فریبندهٔ دیگر قرار گیرد و رشوه گیرنده و رشوه‌خوار از نام‌هایی چون هدیه، تعارف، حقّ الزحمه و انعام استفاده کنند. ولی این تغییر نام‌ها تغییری در ماهیّت آن نمی‌دهد و در هر صورت این پولی که از این طریق گرفته می‌شود، نامشروع و حرام است.
تا تو رشوت نَستُدی، بیننده‌ای **** چون طمع کردی، ضَریر و بنده‌ای (مثنوی)
اشعث بن قیس حلوایی به در خانه امیرالمؤمنین علیه‌السلام به‌عنوان هدیه آورد تا در محکمه شاید امام به نفع او حکم صادر کند. امام فرمود: «به خدا سوگند، اگر هفت‌اقلیم را بر من ببخشند تا پوست جویی را به ناحق از دهان مورچه‌ای بگیرم، این کار را نخواهم کرد.»