ریاضت

ریاضت آن است که سالک به دستور و کمک استاد حاذق، صفات رذایل را تبدیل به فضایل کند. ریاضت، برای تصفیه نفس است؛ مانند کوره گُدازان که در کوره، نقره و طلا را به غلیان درمی‌آورند تا نقره از زوائد و طلا از ناخالصی جدا شوند؛ در سلوک هم مشقّات و سختی و چله نشینی ها در طی مراحل و منازل، برای همین است.

وقتی فرمانده ای با لشکر، به دژ دشمن حمله می‌کند و سپس آن را تصاحب می‌کند. چون قلعه را تسخیر کرد، دشمن را بیرون می‌راند و آنگاه به عمارت سازی و برج و حصار مجدد می‌پردازد تا سلطان و فرمانده کل، برای بازدید آید و او را تحسین کند و رتبه‌اش را بالا برد. سالک هم وقتی بر دشمن، یعنی نفس اماره، با حربه ریاضت می‌تازد تا او را بیرون کند. «دیو چو بیرون رود، فرشته درآید» و آنگاه حق‌تعالی، او را به مقاماتی چند نائل کند.