سه نوع موت
۶۵۴. سه گونه نوع انسان را ممات است **** یکی هرلحظه، وان برحسب ذات است
برای انسان سه گونه موت است. یکی برحسب تقاضای ذات که هر آن و لحظه، هست و نیست شود.
۶۵۵. دوم زانها ممات اختیاری است **** سوم مردن مراو را اضطراری است
موت دوم، موت (احمر) اختیاری است که با کشتن هوای نفس برای عارف رخ میدهد. موت سوم، موت اضطراری بوده که مفارقت روح از بدن است و شامل حال همه میشود.
۶۵۶. چو مرگ و زندگی باشد مقابل **** سه نوع آمد حیاتش در سه منزل
چون مرگ و زندگی در مقابل یکدیگرند سه نوع حیات میباشد. منزل اول حیات، هر آن در جهان، هست و زاییده گردد. منزل دوم حیات، روح بوده که به تزکیه، تحقق پیدا میکند. منزل سوم، قطع روح از بدن به تجردِ حیاتِ ملکوتی میباشد.
۶۵۷. جهان را نیست مرگ اختیاری **** که آن را از همه عالم تو داری
مرگ اختیاری در عالم فقط به انسان داده شده است و دیگر موجودات این مرگ را ندارند.
۶۵۸. ولی هرلحظه میگردد مبدل **** در آخر هم شود مانند اول
ولی قانون تغییر و تبدیل در همهٔ آنات حاکم است که آخر مانند اول و اول مانند آخر در هست و نیست میباشند.
۶۵۹. هر آنچ آن گردد حشر پیدا **** ز تو در نزع میگردد هویدا
آنچه در قیامت کبری ظاهر خواهد شد، در موقع جان دادن و نزع، مثال و نظیر آن در تو هویدا میشود؛ یعنی قیامت صغری اجمالی از آن قیامت کبری است.