شک

تردید و دودلی از مسائلی است که شاید برای خیلی افراد در امور زندگی اتفاق بیفتد لکن شک در اعتقاد و عبادت و مسائل واجب مالی و مانند این‌ها به گمراهی تبدیل می‌شود. اسباب شک و تردید هرچه باشد وقتی در دل رسوخ کرد، جلوی یقین را می‌گیرد و گاهی حالت کفر به انسان دست می‌دهد. حضرت امیرالمؤمنین علیه‌السلام فرمود: «دودلی نکنید که شک به دنبالش می‌آید، چون شک کردید کافر شوید.» از معایب و خسارات بزرگ شک، باطل کردن اعمال خوب است، چنانکه در روایت فرمودند: «کسی که به شک یا ظّن مبتلا شود و بر این دو باقی ماند، خداوند عملش را حبط و باطل می‌کند.» برای دفع شک، آثار یقین را یاد بگیرد و با اهل یقین نشست‌وبرخاست کند. مواظبت و مراقبه در واردات قلبی کند و تفکیک میان حقیقت و مجاز را بداند تا در معرض شک و تردید نیفتد. زیان‌های اهل شک را و آثار اهل یقین را مطالعه کند تا عیب را دریابد که از کجا می‌آید. در هر امری به خدا توکل کند و ذهن را مشغول به امور واهی و جزئی و نیامده و نشد نکند. بلکه همّت والا بر محکمات و نقدها کند تا دایره شک کوچک شود و میدانی برای رسوخ و تردید نماید. حدیث نفس و خواطر می‌آید و می‌رود و موجب خرابی ایمان به آن شدّت نمی‌شود ولیکن ادامه شک موجب خرابی اعتقاد و ایمان می‌شود و فرقهایی میان حدیث نفس و شک است.