صفات و ذات

صفات حق آیا غیر ذاتند یا عین آنند؟ به حسب آنچه عقول از آن می‌فهمند و بر حسب مفهوم علم و قدرت و اراده و بصیرت با یکدیگر متغایرند، پس عین ذات نیستند. امّا به حسب تحقق و هستی عین ذاتند. به آن معنا که آنجا وجودات متعدّد نیست، بلکه وجودی است واحد، و اسما و صفات، نَسَب و اعتبارات اویند.

خفای حق به اعتبار اطلاق ذات است و ظهور به اعتبار مظاهر و تعیّنات. به اعتبار این که حق بر خود تجلّی نمود، علم، مقتضی عالمیّت و معلومیّت شد. امّا ذات از همه‌ی اسما و صفات و اضافات مُعَرّ است. امّا به اعتبار توجه به عالم ظهور پیدا و محقق گشت. تقدّم ذاتی و اوّلیّت به بطون است نسبت به ظهور.

نور مستلزم ظاهریّت و مظهریّت است که در مقام واحدیت پیدا می‌شود. (لوایح، عبدالرحمن جامی، ص 69 و 70)