عالم مثال
بین عالم عقل و ارواح و عالم ماده عالمی است به نام «مثال» که مقدار و شکل دارند ولیکن ماده ندارد و از مجردات هستند. از جهت شکل به این عالم و از جهت تجرد به آن عالم مناسبت دارد.
گاه عوالم مثالی در عالم مادی ظاهر شوند. ارواح بعد از خلع تن به قالب مثالی می‌روند و به تنعم یا عذاب گرفتار می‌شوند. ظهور برزخی و مجسم نمودن آن، برای اهل دنیا از همین نمونه است. آنچه در قوه خیال، ادراک اجسام و شکل و رنگ می‌کند و یا خوب و بد را درک می‌کند همانند آن در عالم مثالی است، چنانکه در عالم خواب هم اتفاق می‌افتد.
آنچه در عالم ماده است زوال‌پذیر می‌باشد و آنچه مجردند نزد خداوند باقی هستند. آنچه در عالم بالا چه قبل از خلق شدن و چه بعد آن، به صور نورانی، به قالب مثال نه خیال دیده می‌شود، الآن هم موجودند. انگار فیلم‌های ساخته شده قبلی و فیلم‌های ساخته شده بعدی همه به قدرت حقانی در قالب خاص مثالی موجود و دیدن آن‌ها ممکن است:
1- پیامبر صلی‌الله علیه و آله قبل از واقعه کربلا، آن را به ام سلمه نشان داد.
2- ممثل شدن جبرئیل به صورت دحیه کلبی.
3- حضور انبیاء و ائمه اطهار و اولیاء هنگام احتضار.
4- ممثل شدن مال و فرزند هنگام موت.
5- تجسم اعمال.
6- آمدن ارواح به نزد قبور خود و دیدن آن‌ها در قالب مثال.
7- بودن امیرالمؤمنین علیه‌السلام با تمام انبیاء سلف و ظهورش برای سلیمان علیه‌السلام و…
8- تمثل علی علیه‌السلام برای ملکوتیان و ملائکه.
9- دیدن انبیاء بعد از وفاتشان برای بعضی از امت هاشان،
و ده‌ها مثال مانند این‌ها، از عالم مثال در این نشأه تحقق پیدا می‌کند. همانند خواب دیدن که نائم به صور مختلف می‌بیند، البته آثار حقیقی عالم مثال، از قوه تخیل بعضی که تصوراتی کنند و بعد آن را خلق نمایند و به کشف ببیند، از این مقوله خارج است.
آنچه از معجزات و کرامات صادر می‌شود بعضی از آن‌ها ربط به عالم مثال هم دارد. چنانکه بعضی انبیاء و ائمه و اولیاء، بعضی گذشتگان را در قالب مثال حاضر و به اشخاص نشان می‌دادند که البته قدرت تصرف و احضار باید بسیار قوی باشد.
«عالم شهادت سایه عالم مثال است و آنچه در این عالم می‌باشد همه در عالم مثال است. آنچه در عالم خواب ببیند صور عالم مثال گویند.»
مرحوم میرفندرسکی در قصیده‌ای فرمود:
چرخ با این اختران، نغز و خوش زیباستی **** صورتی در زیر دارد آنچه در بالاستی
شاه نعمت‌الله ولی در شعری فرمود:
در عالم مثال جمالی نموده‌اند **** نقش خیال خود به مثالی نموده‌اند
که مثال، مقید عالم خیال را گویند.