نفس سرکش

حیوان که سرکش می‌شود، احتیاج به دلیل دارد. ساربان یا چاروادار، از طرفی او را تازیانه می‌زند که در پرتگاه نیفتد؛ و از طرفی جو و کاه نشانش می‌دهد و تشویقش می‌کند تا مبادا در مهلکه افتد و بند رام شود.

کودک مغرور و درس نخوان هم احتیاج به معلم دارد که او را بترساند؛ از طرف دیگر پدر و مادر او را تشویق می‌کنند.

نفس هم همین‌طور است، نفس حیوانی ما سرکش است، ترس و تازیانه برای این است که در مهلکه دنیوی نیفتد و جو و کاه (تزکیه و تهذیب) امید به او می‌دهد و راننده او می‌شود. ذکر خوبان و بهشت و ثواب، نفس را ترغیب می‌کند و آتش هلاکت، نفس را می‌ترساند.