نفس

بعضی از اصحاب پیامبر صلی‌الله علیه و آله از حضرتش دربارهٔ فریب نفس اماره می‌پرسیدند و اینکه چطور، نفس غرض خود را در عبادات، نهان می‌دارد و به خلوص لطمه وارد می‌کند. این گروه از پیامبر صلی‌الله علیه و آله درباره ثواب و نتیجه و فضیلت عبادات نمی‌پرسیدند. آن‌ها کم‌کم و روز به روز از بازگویی آن حضرت، حیله نفس را می‌شناختند؛ مانند تمیز دادن گل از کرفس، آنان از بیانات پیامبر صلی‌الله علیه و آله دربارهٔ مکر نفس اماره، خیره و مبهوت می‌شدند و دقیقاً ترفندهای نفس را فرامی‌گرفتند تا دچار آن نشوند.

اول وقتی می‌خواهد طی طریق کند، مثلاً بر اثر برخورد کبریتی، شعله بر دل آید و آن را روشن کند. جرقه اول در دل بسیار نیکوست و سبب می‌گردد که به کارهای متعالی و پسندیده روی آورد. اگر ادامه داشته باشد تبدیل به عشق می‌شود. ولیکن، نفس اماره آن حیله‌گر درون، با سرانگشت وسوسه و ترسیم موهومات و آمال، سبب می‌گردد که آن شراره و شعلهٔ کم‌کم فروغ خود را از دست بدهد و شعله، تبدیل به شعلهٔ عشق نگردد.