چشم بصیرت

پیامبر صلی‌الله علیه و آله فرمود: چشمان خود را فرو ببندید عجائب (شگفتی‌ها) را مشاهده می‌کنید (غَضّوُا ابَصارَکم تَرَون العجائب). حافظ شیرازی می‌فرماید:

منم که شهره شهرم به عشق ورزیدن **** منم که دیده نیالوده‌ام به بد دیدن

امیرالمؤمنین ‌علیه‌السلام فرمود: در بدن انسان چیزی کم شکرتر از چشم نیست، پس خواسته‌های آن را اجابت نکنید که از یاد خدا بازتان می‌دارد. یک روز پیامبر صلی‌الله علیه و آله در منزل حضرت زهرا علیها السلام بودند. عبدالله بن مکتوم که نابینا بود در زد. پیامبر صلی‌الله علیه و آله به وی اجازه ورود به منزل را دادند. بلافاصله حضرت زهرا علیها السلام برخاست و به اتاق رفت و تا زمانی که ابن مکتوم از خانه بیرون نرفت، حضرت به این اتاق نیامد. پیامبر صلی‌الله علیه و آله فرمود: ای فرزندم! چرا از او پنهان شدی درحالی‌که او نابیناست؟ عرض کرد: او مرا نمی‌بیند، من او را مشاهده می‌کنم، خداوند به زنان مؤمن و مردان باایمان توصیه کرده که چنین کنند (قل للمؤمنین یغضّوا من ابصارهم) (نور:30) پیامبر صلی‌الله علیه و آله سپاس خدایی را که اهل‌بیت مرا آن‌چنان ساخت که مورد رضایت من است. مولانا در مثنوی می‌گوید:

پاک کن دو چشم را از موی عیب **** تا بینی باغ و سروستان غیب

در مثل می‌گویند: چشمش را ببین دلش را بخوان. چشم ظاهر، عنوان باطن است وقتی دیده درون پاک و امین شد، چشم ظاهر هم نموداری از آن است.

امیرالمؤمنین ‌علیه‌السلام در خطبه بیستم نهج‌البلاغه می‌فرماید: اگر بخواهید واقعیات را ببینید، وسائل و اسباب بینایی در اختیارتان است (لَقد بُصّرتم ان اَبصَرتُم) پس اگر از اسباب بینایی استفاده شده و چشم دل باز شد، دیگر شخص به دنیا و مظاهر آن دل نمی‌بندد. مولانا در مثنوی می‌فرماید:

هر که از دیدار برخوردار شد **** این جهان در چشم او مردار شد

خداوند در قرآن سوره انعام آیه 104 می‌فرماید: از سوی خدایتان برای شما بصائر (نشانه‌های روشن) آمده است. هر کس از روی بصیرت نگریست (و یافت)، برای خود و به سود خودش است؛ و هر که چشم بصیرت را بست، به زیان اوست. (قد جائکم بصائر من ربکم فمن ابصر فلنفسه و من عمی فعلیها) امیرالمؤمنین‌ علیه‌السلام می‌فرماید: نابینایی چشم آسان‌تر از نابینایی دل است. پیامبر صلی‌الله علیه و آله فرمود: «کور آن نیست که چشم ظاهر ندارد، بلکه کور آن است که چشم بصیرت ندارد.»

مانع اصلی، شیاطین انس و صفات شیطانی است که بر قلوب انسان‌ها احاطه دارد و قلوب را محجوب می‌کنند و نمی‌گذارند با چشم بصیرت ملکوت و بواطن و حقایق را ببیند. پیامبر صلی‌الله علیه و آله فرمود: اگر نبود که شیطان‌ها برگرد دل‌های آدمیان می‌گردند، هرآینه انسان‌ها ملکوت را (با چشم بصیرت) می‌دیدند.