چشم دل

وقتی چشم دل از موی هوی و هوس پاک شد، آنگاه ایوان پاک خداوندی را مشاهده می‌کند. اینکه پیامبر صلی‌الله علیه و آله هر جا که می‌دید، وجه الله می‌دید، دلیل تام است که چشم دلش الهی بوده و هیچ عیب و نقص در او راه نداشت. آنکه به مقام کشف می‌رسد، سینهٔ باطنی او از وسواس و هوس‌ها پاک شده است که حقایق را می‌بیند. آنکه چشم دلش نمی‌بیند، غفلت‌ها و نسیان‌ها، حجاب‌های روی قلب او می‌باشند. باصطلاح تقیّدات و تعیّنات، حجاب‌هایی‌اند که مانع از شهود هستند؛ به تعبیر واضح‌تر نفس اماره همان حجاب اکبر می‌باشد که جلوی تماشای حقایق را می‌گیرد. آدمی در واقع، دیده است و غیر آن، پوست است یا مابقی استخوان و ریشه است. کسی که قوّهٔ دیدن داشته باشد، دارای بینش الهی است و علوم ظاهری، همانند پوست هستند و دارای ارجحیّت و فضیلتی نیستند. چشمی که نتواند حضرت دوست را به کشف ببیند، به اعمی بودن نزدیک‌تر است.