آب حیات (آب حیوان، آب زندگانی، آب خضر)

چشمه‌ای مفروض است که به عقیده قدما در ظلمات و تاریکی نهفته است و هرکس از آن نوشد یا سرو تن در آن شوید، جوانی از سر گیرد و عمر جاودانه یابد. گویند حضرت خضر از آن آب نوشید و چند هزار سال زنده است و از اوتاد می‌باشد؛ اما در اصطلاح، منظور آب عشق و حقیقت است که هرکس از آن نوشد، ثبت است بر جریده عالم دوام او.

گرچه ظلمت آمد آن نَوم و سُبات **** نَی درونِ ظلمت است آب حیات؟ (مثنوی)

اگر چه بر حسب ظاهر، تاریکی شب و خواب شبانگاهی ظلمت به نظر می‌رسد، ولی آیا آب حیات در ظلمت قرار ندارد؟

مرحوم عارف بالله میرزا جواد آقا ملکی تبریزی می‌فرمودند: «آب حیات در تاریکی و سحر است» و آیه ۳۴ سوره قمر را که درباره لوط است شاهد می‌آوردند: «إلّا آلَ لوطٍ نَجّیناهُم بِسَحَرٍ: ما خاندان لوط را در سحرگاهان نجات دادیم.»

شهره کاریزی ست پُر آبِ حیات **** آب کَش تا بر دَمد از تو نبات (مثنوی)

آب خضر، از جویِ نطق اولیاء **** می‌خوریم ای تشنه غافل بیا

چشمه‌ای مشهور در میان مردم است که لبریز از آب حیات است. از این چشمه به‌سوی خود جذب کن تا روح و روانت سبز و شکوفا شود.

ای تشنه بی‌خبر بیا که ما از جویبار نطق اولیاء آب حیات طیّبه را می‌نوشیم.

آب حیات قبله‌گاه کسانی است که مشتاق «جان» اَند امّا کسانی که شراب مرگ اختیاری را نوشیده‌اند، به عشق حضرت حق زنده‌اند و اینان دل از جان و آب حیات برکنده‌اند (یعنی علاقه به حیات حیوانی ندارند.)

ز آب حیوان، هست هرجان را نوری **** لیک آبِ آبِ حیوانی تویی (مثنوی)