اخلاص

عبارت است از خالص ساختن قصد از غیر خدا و پراختن نیت از ماسوی الله.

اخلاص این است که برای عمل شاهدی جز خدا نخواهی.

گفته‌اند: اخلاص تصفیه اعمال از کدورت‌هاست.

اخلاص کلید قبولی همه اعمال است. هرکس که خدا عملش را قبول کرد و از او راضی شد، مخلص است اگرچه عملش کم باشد. کسی که خدا عملش را قبول نکند، مخلص نیست اگرچه عملش زیاد باشد که در حضرت آدم و ابلیس لعین ظاهر گشت.

امیرالمؤمنین علیه‌السلام فرمود: «خوش به حال کسی که برای خدا عبادت و دعایش را خالص گردانید:

۱- و دعایش به آنچه چشم‌هایش می‌بیند، مشغول نکند.

۲- و گوشش به آنچه می‌شنود، ذکر خدا را فراموش نکند.

۳- و سینه‌اش از آنچه خدا به غیر او عطا کرده، محزون نگردد.»

(شرح: اگر می‌خواهی عملت خالص باشد یکی چشم که سبب اشتغال نشود، یکی گوش که چیزی را می‌شنود یاد غیر خدا نکند و دیگر آن‌که چیزی را که خدا به دیگران داده به او نداده، سبب غمش نشود. اگر بر این سه مراقبت و مواظبت کرد، عبادت و دعایش خالص می‌شود.)

کمترین حدّ اخلاص بذل کردن بنده به آنچه در توان دارد و برای عملش نزد خداوند اجر و ارزشی نبیند.

مخلِص (اسم فاعل) که در سوره زمر آیه ۳ فرمود: «دین خود را برای خدا خالص گردان» و در آیه ۲ فرمود: «فَاعبُدِ اللهَ مخلِصاً لهُ الدین»

مخلص با مجاهدات، روح خود را از رذایل پاک می‌کند و خون خودش را در نیّت و عمل بذل می‌کند تا حق از او بپذیرد.

در روایت آمده: «به اندازه قوّت دینداریت، نیّتت خالص می‌شود.» مراحل نیّت و علم و عمل به میزان تزکیه و تصفیه باطن بستگی دارد. امیرالمؤمنین علیه‌السلام فرمود: ‌«الاخلاص العمل مِن قوّة الیقین و الصّلاح النّیة»

مخلَص (اسم مفعول) در سوره ص ۸۳ و حجر ۳۹ آمده: «خدا او را برای خودش خالص کرد و غیر خدا در آن نصیبی نیست.» شیطان هم قسم خورده همه را اغوا می‌کنم مگر بندگانی که برای تو مخلَص شده‌اند.

از عارفی پرسیدند: اخلاص چیست؟ گفت: «آن است که از آفات اعمال خلاص یابی.»

که منظور از آفات اعمال، آنچه انسان را از عبادت باز دارد یا عبادت او را در درگاه حق نامقبول کند.