استاد طریق
قرآن: «و لکُلّ قَوم هاد: برای هر گروهی رهنمایی (هدایت‌کننده) است.» (رعد: ۷)
مشایخ و اولیای حق و استادان طریق الی الله در تمام اعصار بعد از انبیاء و اوصیاء بوده‌اند و هستند. چرا خداوند را روی زمین حجت‌هاست که به‌وسیله آنان اموری چند انجام می‌گیرد که یکی از آن‌ها دستگیری و هدایت خاصه است.
آنان در تعبیر ماهیت و صفات مرید و تربیت آنان به طرف تکامل روح کوشا هستند و بعد از ولادت اولیه (که همه دارند و از مادر یک بار به دنیا می‌آیند) بار دیگر ولادت ثانویه که خاص درون‌های پاک و جان‌های مستعد می‌باشد، آنان را از صفت و تیرگی حیوانی به تهذیب نفس رستگاری می‌برند. قد افلح من زکّها: به تحقیق رستگار شد آنکه نفس خود را تزکیه کرد. (شمس: ۹)
«پیر را سیرت پیغمبران باید داشت تا شاید که آواز پیری آرد و شاید که بدو اقتدا کنی چنان‌که پیامبر صلّی الله علیه و آله فرمود: الشیخ في أهله کالنّبی في امته: پیر در میان گروهش مانند پیامبر میان امتش می‌باشد.» (روضه الواعظین ص ۵۴۸ – مرصاد العباد ص ۱۶۰ الشیخ فی قومه)
پیر باید راهدان باشد و راه‌رفته. تا راه نداند، راه نتواند نمود. آن کس که بی‌پیر باشد مانند درختی که خودرو باشد برگ می‌آورد ولی میوه نمی‌دهد.
مقام پیر که ولی خدا باشد آن قدر مورد اهمیت است که از امام صادق علیه‌السلام نقل است، خداوند فرمود: «من اهان لی ولیاً فقد اَرصَدَ لمُحاربتی (در رساله قشیره ص ۱۲۸ این چنین آمده است: من اذی لی ولیاً فقد استحل مُحاربتی): کسی که اهانت کند ولی مرا، به تحقیق خود را آماده جنگ با من کرده است.» (فرهنگ اشعار حافظ ص ۹۲ – ۹۰)
اینان همانند آب طهور هستند که نفوس را از پلیدی صفات پاک کنند.
آب بهر این ببارید از سماک **** تا پلیدان را کند از خُبث پاک (مثنوی دفتر ۵ بیت ۱۹۹)
آب باران برای این از اوج آسمان می‌بارد تا پلیدان را از پلیدی پاک کند.
و انزلنا من السماء ماء طهوراً: ما از آسمان آبی پاک و پاک‌کننده فرو فرستادیم. (فرقان: ۴۸)
بیان حال هادیان الهی این است:
هین بیایید ای پلیدان سوی من **** که گرفت از خُوی یزدان خوی من (همان ۵/۲۰۴)
ای ناپاکان! بهوش باشید و به‌سوی من بیایید که صفات من از صفات خداوند مایه گرفته است. پس زشتی‌های نفس به‌وسیله آنان به اوصاف پسندیده و متخلّق به اخلاق الهی تهذیب می‌شود. پس تطهیر نفوس و زدودن آلودگی‌های نفوس، قدرت نَفسی می‌خواهد و آن جز با تصرف و ارشادات الهیه انجام نگیرد.
صد هزاران دارو اندر وی نهان **** ز آنکه هر دارو بروید زو چنان (همان ۵/۲۱۳)
آب در درختان موجب رشد و نمو آن می‌شود. همه گیاهان دارویی از آب روییده شوند. چهره کثیف با آب شستشو می‌شود، کبد تشنه با آب سیراب می‌شود. کشتی سالکان به روی آب اولیاء حرکت می‌کند. پس در وجود آب، صدها هزار درمان نهفته است، چرا که هر دارویی از او پدید می‌آید.
خداوند فرمود: و جَعَلْنَا مِنَ الْمَاءِ کلَّ شَیءٍ حَی: از آب هر چیز را زنده داشتیم. (انبیاء: ۳۰)
پس هادیان راستین مانند آب حیات‌بخش هستند و گمراهان را که یتیمان واقعی در روی زمین هستند رهنمود کنند.
خود غرض زین آب، جان اولیاست **** کو غَسول تیرگی‌های شماست (همان ۵/۲۲۱)
منظور از آب، روح اولیاء الهی است که آلودگی نفوس شما را تطهیر می‌کند.
البته این نکته به دور نماند که از هزاران سالک، فقط چند نفر به مقام کمال و استادی می‌رسند و لایق هادی بودن سلوک الی الله را پیدا می‌کنند و پیشوای طریقت و معانی می‌شوند!