اطعمه و اغذیه
غذا تأثیر فراوان و غیر قابل انکاری بر جسم و روان انسان دارد. غذایی که می‌خوریم از نظر شریعت یا حرام است یا حلال، مکروه یا مباح.
غذای حرام از سه حال خارج نیست:
۱) ذاتاً حرام است مثل گوشت خوک و سگ، خاک، خون …
۲) به جهت صفتی که بر آن عارض شده، حرام شده است. مثل شراب یا طعامی که به خون یا زهر مخلوط شده است.
۳) به جهت نقص و خللی که در تصرف آن شده، حرام شده است. مثل غذایی که از راه دزدی، غصب، ظلم، رشوه، خیانت در امانت، حیله و مکر، کم‌فروشی، ربا و … به دست آمده باشد.
غذای حلال آن است که در شریعت احکام آن بیان شده است.
چون هر چیزی اثر وضعی دارد؛ هر غذایی از حرام و شبهه یا حلال اثر وضعی خود را به همراه دارد. پس:
فواید اغذیه حلال:
۱- غذای حلال بر نور دل و کمال معنوی شخص می‌افزاید:
لقمه‌ای کآن نور افزود و کمال **** آن بوَد آورده از کسب حلال (مثنوی)
۲- غذای حلال سبب علم و حکمت می‌شود. علم و حکمت زاید از لقمه حلال
۳- غذایی حلال سبب حصول عشق و رقت باطنی می‌گردد. عشق و رقت آید از لقمه حلال (مثنوی)
۴- غذایی حلال همین‌که در دهان انسان قرار گیرد، در درون او گرایش‌های معنوی و میل طاعت خدا و خدمت به خلق پدید می‌آید.
علی بن حسین علیه‌السلام فرمود: «حلال روزی برگزیدگان است.»
مضرّات اغذیه حرام:
۱- چون حرام خباثت دارد، یعنی اثر سوء دارد، سبب حجاب قلب می‌شود و باعث می‌شود بسیاری از توفیقات از انسان شود.
۲- غذای حرام سبب سردی و خاموشی نور باطن شده و باعث می‌شود قابلیت شخص کم شود.
۳- غذای حرام سبب جهل و گرفتاری اخلاقی و روحی می‌شود.
چون ز لقمه حسد بینیّ و دوام **** جهل و غفلت زاید، آن را دان حرام (مثنوی)
۴- پیامبر اکرم صلی‌الله علیه و آله فرمود: «خدا را فرشته‌ای است به بیت‌المقدس که هر شب ندا می‌کند: هرکس حرامی بخورد، هیچ سنّت و فریضه‌ای از او قبول نخواهد شد.»
۵- امام کاظم علیه‌السلام فرمود: «حرام نمو نمی‌کند، اگر نمو کند، مبارک نخواهد بود.»
لقمه‌ای کان طریق مشتبه **** خون خور و خاک و بر آن دندان مَنه
کان ترا در راه دین مفتون کند **** نور عرفان از دلت بیرون کند
غذای شبهه آن است که از حلال بودن آن مطمئن نباشی و ندانی چگونه و به چه طریقی به دست آمده است.
امام حسن علیه‌السلام فرمود: «فردای قیامت درباره مال حلال حساب و راجع به حرام آن عقاب و عذاب وَ در شبه‌های آن عتاب خواهد بود: في حَلالها حساب وَ في حرامها عقاب وَ في الشبهاتها عتاب»
اما گاهی غذایی حلال است اما آن‌که در درست کردن آن سهیم بوده، بی‌مبالات بوده؛ مانند کسی که جنب است یا زنی که در ایام حیض بدون وضو یا تیمم غذا درست کرده یا نیت او در غذا درست کردن که ممکن است یا کلک و بی‌انصافی یا با کراهت همراه باشد.
درباره بطنه (پرخوری) و کم خوردن
امیرالمؤمنین علیه‌السلام فرمود: «بپرهیزید از پرخوری که دل را سخت می‌کند، سبب بی‌حالی در نماز می‌شود، موجب تباهی بدن می‌شود، دردها بسیار شود، خواب‌ها آشفته گردند.»
و در این باره ۲۸ روایت از امیرالمؤمنین علیه‌السلام در کتاب غررالحکم نقل شده و از جمله فرمود: «پرخوری حجاب زیرکی است.»
پیامبر صلی‌الله علیه و آله فرمود: «هیچ ظرفی را بدتر از شکم آدمی پر نکرده است.»
باز از پیامبر صلی‌الله علیه و آله روایت است: «مؤمن به یک شکم می‌خورد و منافق به اندازه هفت شکم.»
پیامبر صلی‌الله علیه و آله فرمود: «کسی که خوراکش بسیار باشد، معده‌اش بیمار و قلبش سخت می‌شود.»
کم خوردن نزد همه کس پسندیده است. چون صلاح ظاهر و باطن در آن است. خوردنی‌های پسندیده بر ۴ قسم‌اند:
۱) خوردن ضروری که مختص برگزیدگان است.
۲) خوردن عُدّه که آن مقدمه قوّت و مختص اتقیاء است.
۳) خوردن فتوح که آن به آنچه فراهم آید، راضی می‌باشد و مختص متوکّلین است.
۴) خوردن قوت که هرچه حلال است می‌خورد و این مختص مؤمنین است.
روایات زیادی درباره مذمت هر روز گوشت خوردن آمده است از جمله: امیرالمؤمنین علیه‌السلام فرمود: «شکم‌های خود را قبور حیوانات قرار ندهید.»
آقای کشمیری فرمودند: «چون شخص به ذکر و ریاضت می‌افتد و نورانیت پیدا می‌کند تا صفات ملکه نشده باشند، به خوردن بعضی اغذیه مانند گوشت گاو و پنیر و مانند آن درب چشم برزخی بسته می‌شود.»
و فرمودند: «انسان حیوانی (ناطق) است. اگر پی‌درپی حیوانی بخورد، چه می‌شود.»
به همین علّت سالک در مجاهدات نفسانی، به دستور استاد در تروک به ترک اکل حیوانی می‌پردازد تا در تمرین تربیت نفس از هواهای آن بگذرد.