افراط و تفریط
نوعاً امراض از افراط و زیاده‌روی و یا تفریط و نقصان منشعب می‌شود. درواقع وقتی از حدومرز مضبوط و مشروع تجاوز شود و یا به آن حدومرز بی‌اعتنایی شود، موجب می‌شود که شخص در درازمدت به بیماری و کسالت دچار شود. پس هرگاه شخصی یک‌قدم از فضایل دور می‌شود، یک‌قدم به رذایل نزدیک می‌شود. اگر روزی از سخاوت فاصله گرفت، بعید نیست به‌نوعی از بخل دچار شود. چه آنکه شیطان کشش و وسوسه‌اش به‌سوی ضدّ اعتدال گام برداشته شود، پایه‌های افراط‌وتفریط متزلزل می‌شود و ملالت و ندامت و آتشی در پی نخواهد بود. امیرالمؤمنین علیه‌السلام در مورد تفریط فرمودند: «ثمره تفریط ندامت است و موجب ملالت می‌گردد و آتش جهنم جایگاه آن خواهد بود.» خداوند در قرآن به پیامبر اکرم صلی‌الله علیه و آله فرموده است: «لا تجعل یدک مغلوله الی عنقک و لا تبسطها کل البسط؛ هرگز دستت را بر گردنت زنجیر مکن و پیش از حدّ نیز دست خود را مگشایی» (اسراء:28) پس به جاست که نفس در معرض زیاده‌روی و تفریط صفات که سبب امراض روحی می‌شود قرار نگیرد.