امام
امام به معنی پیشوا است.
از کتاب معانی الاخبار نقل است: امام را امام نامیده‌اند، چون پیشوای مردم است و از جانب خدا تعیین شده و اطاعت از او بر مردم واجب است.
در تفسیر عیاشی آمده: از امام صادق علیه‌السلام دربارهٔ این آیه: «اِنّی جاعلک لِلنّاس اِماما: من تو را امام بر مردم قرا می‌دهم.» سؤال شد، فرمود: «اگر خداوند بهتر از این اسمی می‌دانست ما را به آن نام می‌نامید.»
از الفین علامه حلّی نقل است: «الامامه هی الرّیاسه العامّه فی امور الدین و الدنیا.»
از امام رضا علیه‌السلام نقل است که فرمود: امام را علاماتی است عالم‌ترین، حکیم‌ترین، باتقواترین، حلیم‌ترین، عابدترین، بردبارترین، شجاع‌ترین، سخاوتمندترین فرد است. مختون متولّد می‌شود. پاک و مطهّر است. همان‌طور که از روبرو می‌بیند، از پشت نیز می‌بیند. سایه ندارد.
آنگاه که از شکم مادر به زمین می‌افتد، بر روی دو کف دست به زمین می‌افتد و با صدای بلند شهادتین می‌گوید. محتلم نمی‌شود. چشمش به خواب می‌رود ولی قلبش نمی‌خوابد. با فرشته صحبت می‌کند.
زره رسول خدا کاملاً اندازه اوست. بول و غائط او دیده نمی‌شود زیرا خداوند عزّوجل زمین را مأمور کرده تا آنچه را که از او خارج می‌شود ببلعد. بوی امام از مشک خوش‌تر است.
اختیار او نسبت به مردم از اختیار آنان نسبت به خودشان بیشتر است. نسبت به مردم از پدر و مادرشان دلسوزتر است. از همه مردم در مقابل خداوند متواضع‌تر است. از همه مردم بیشتر به آنچه مردم را به آن امر می‌کند، عمل می‌کند؛ و از همه بیشتر از آنچه مردم را از آن نهی می‌کند دور می‌نماید. دعایش مستجاب است به‌گونه‌ای که اگر دعا کند که صخره‌ای دو نیم شود، دو نیم خواهد شد.
اسلحه رسول خدا صلی‌الله علیه و آله و شمشیر آن حضرت یعنی ذوالفقار نزد اوست.
نزد او نوشته‌ای است که اسامی شیعیانشان تا روز قیامت در آن مکتوب است؛ و نیز نوشته دیگری دارد که اسامی دشمنانشان تا روز قیامت در آن مکتوب است.
«جامعه» نزد اوست که صحیفه‌ای به طول ۷۰ ذراع و مشتمل بر همگی نیازمندی‌های اولاد آدم است.
جفر اکبر و جفر اصغر که پوست بزی و قوچی است و جمیع علوم حتّی آرش (مجازات) یک خراش و حتّی زدن یک یا نیم یا ثلث تازیانه در آن ثبت شده و همچنین مُصحَف فاطمه زهرا علیه‌السلام نزد اوست.
مترجم عیون اخبار الرضا علیه‌السلام گوید «عصمت امام» در حدیث نیامده شاید بعداً حذف گردیده. در حدیث دیگر آمده: امام مؤید به روح‌القدس است. بین او و خدا ستونی از نور وجود دارد که اعمال مردم را در آن می‌بیند و آنچه را بر آن احتیاج دارد آگاه می‌گردد؛ گاهی آن نور برای او گسترده می‌شود (و آنچه را که باید بداند) می‌داند و گاهی از او گرفته می‌شود در نتیجه (آنچه لازم نیست) نمی‌داند.
در کتاب خصال صدوق از حضرت صادق علیه‌السلام به ۱۰ خصلت از صفات امام نقل است: عصمت، نص و تصریح، اعجاز باشد، چشمش می‌خوابد ولی دلش بیدار است، سایه ندارد، از پشت سر می‌بیند چنان‌که از روبه رو می‌بیند.
تمام ائمه علیه‌السلام ۱۱ نفر کشته شده‌اند. بعضی با شمشیر مانند امیرالمؤمنین علیه‌السلام و امام حسین علیه‌السلام و بقیه مسموم شده‌اند که هر کدام از طاغوت و ستمگر زمان شهید کرده.
از امام صادق علیه‌السلام سؤال شده: آیا زمین بدون امام ممکن است؟ فرمود: نه. سؤال شد: ممکن است دو امام در یک زمان باشد؟ فرمود: نه مگر دو امام که یکی خاموش باشد و سخن نگوید و امام قبل از او سخن بگوید.
امام صادق علیه‌السلام فرمود: امر امامت به فرزند بزرگ‌تر می‌رسد در صورتی که عیبی نداشته باشد.
«زیارت جامعه کبیره» که خود دایرة‌المعارف کامل امام شناسی است از امام هادی علیه‌السلام شرف صدر یافته است و نوع عبارات و عناوین آن شئون امامت را بیان می‌دارد. ابتدای آن: السّلام علیکم یا اهل‌بیت النبوّهِ و موضِعَ الرّساله و مختَلَفَ الملائِکه و مَهبِطَ الوحی و مَعدِنَ الرّحمه … سلام بر شما ای خاندان نبوت و جایگاه رسالت و محل رفت و آمد فرشتگان و محل نزول وحی و معدن رحمت …
در سوره نساء ۵۹ فرمود: «اطیعوا الله وَ اطیعوا الرّسول و اولی الامر منکم: از خدا و رسول و اولی الامر خودتان اطاعت کنید.» امام باقر علیه‌السلام فرمود: ما «اولی الامر» هستیم.
پیامبر صلی‌الله علیه و آله فرمود: «مثل اهل‌بیت من مثل کشتی نوح است که هرکس بر آن سوار شد، نجات و کسی از آن تخلّف ورزید، غرق گشت.»
پیامبر صلی‌الله علیه و آله خطاب به امام حسین علیه‌السلام فرمود: «این فرزند من امام پسر امام، برادر امام و پدر نُه (۹) امام است که نهمینشان قائم علیه‌السلام است.»
روزی ابا بصیر به حضور امام باقر علیه‌السلام رسید. حضرت این آیه را تفاوت کرد: «بَل هو آیات بَینات في صدور الذین اوتو العلم: بلکه قرآن آیه‌هایی است روشن در سینهٔ کسانی که به آن‌ها علم داده شده است.» (عنکبوت ۴۹)
و بعد فرمود: «به خدا ای ابا بصیر، خداوند نفرمود قرآن آیه‌هایی است میان دو جلد» عرض کرد: فدایت شوم چه کسانی هستند که قرآن در سینه آنان جا گرفته است؟ فرمود: «انتظار می‌رود به جز ما کسانی باشند؟!»
درباره آیه «اهدنا الصراط المستقیم» (حمد ۶) در روایت آمد که امام صادق علیه‌السلام فرمود: «وَ الله، نحن الصراط المستقیم: قسم به خدا که صراط مستقیم ما هستیم.»
امام باقر علیه‌السلام فرمود: «بندهٔ مؤمن کامل نشود مگر خدا و پیامبر و همه ائمه و امام زمان خود را بشناسد.»
از امام رضا علیه‌السلام از پدرانش (علیهم‌السلام) از امیرالمؤمنین علیه‌السلام نقل شده که پیامبر صلی‌الله علیه و آله فرمود: «هرکس بمیرد و پیشوایی از فرزندان من نداشته باشد، به مرگ جاهلیت مرده است و برای آنچه در جاهلیت و اسلام عمل کرده است مواخذه می‌شود.»