بعثت
بعثت به معنای برانگیختن چیزی از محل یا برانگیختن کسی برای انجام وظیفه است.
و معانی دیگری برای بعث ذکر کرده‌اند: برخیزاندن، فرستادن، بیدار کردن.
کلمه بعث در موارد گوناگونی به کار رفته است:
۱- بعثت انبیاء برای تبلیغ که در سوره بقره ۲۱۳ فرمود: «فَبَعث الله النّبیین مبشّرین و منذرین: پس خداوند پیامبران را مژده‌آور و بیم دهنده برانگیخت.»
بنا بر اقتضای حکمت الهی، خدای متعال سفیرانی را برای هدایت مردم و رسیدن افراد به کمال برانگیخت که ایشان را از ضلالت و گمراهی برهانند و راه‌های سعادت را به آنان بیاموزند.
مردی از حضرت صادق علیه‌السلام سؤال کرد به چه علّت خداوند انبیاء و رسل را به‌سوی مردم مبعوث کرد؟ حضرت در جواب فرمود: «برای اینکه بعد از ارسال رسل و بعثت انبیاء برای مردم حجّتی نباشد بر خدا و نگویند بشارت‌دهنده (به نعمت و بهشت) و ترساننده (از عذاب تو) به‌سوی ما نیامد و از این جهت ما نمی‌دانستیم و اطّلاع نداشتیم (که تو را عبادت کنیم.)»
جز زِ یک رو نیست پیوسته به کُل **** ور نه خود باطل بُدی بعثِ رُسُل (مثنوی)
یعنی جزء از همه جهت به کلّ پیوسته نیست؛ و اگر خلایق از همه جهت به حق واصل باشند، دیگر ظهور انبیاء بی‌جهت بود؟
در زیارت امام رضا علیه‌السلام در مفاتیح‌الجنان دربارهٔ امیرالمؤمنین علیه‌السلام آمده: «وَ الدَّلیلَ عَلیه مَن بَعَثتَهُ برسالاتک: راهنما (ی مردم) بر کسی که او را با رسالت‌هایت برانگیختی.»
امیرالمؤمنین علیه‌السلام فرمود: «خدای متعال محمّد صلی‌الله علیه و آله را به حق برانگیخت تا بندگان او را از پرستش بندگان به پرستش او و از قبول پیمان‌های بندگان به قبول پیمان او و از فرمان‌برداری بندگانش به فرمان‌برداری او، از پذیرش حاکمیت بندگانش به پذیرش حاکمیت او درآورد.»
پیامبر صلی‌الله علیه و آله فرمود: «بعثت لِاُتمّ مکارم الاخلاق»
۲- بالا بردن به مقام سامی. در سوره اسراء ۷۹ فرمود: «اَن یبعثک ربّک مقاماً محمودا: پروردگارت تو را به جایگاهی ستوده برمی‌انگیزد.»
۳- برانگیختن مردگان در قیامت برای حساب و پاداش. در سوره حج ۷ فرمود: «اَنّ الله یبعثُ من فی القبور: خداوند کسانی را که در گورند (در آن روز) برمی‌انگیزد.»
امام سجاد علیه‌السلام فرمود: «ای فرزند آدم، تو قطعاً خواهی مُرد و مسلّماً برانگیخته شده و برای حساب در برابر خدا قرار خواهی گرفت و از تو پرسش می‌شود. پس خود را برای جواب مهیّا کن.»
همچو خفتن گشت این مُردن مرا **** زاعتمادِ بعث کردن ای خدا (مثنوی)
۴- بیدار کردن از خواب. در سوره یس ۵۲ فرمود: «قالوا یا وَیْلَنا مَن بَعَث مِن مَّرقَدِنا: گویند وای بر ما، چه کسی ما را از خوابگاهمان برانگیخت.»
دربارهٔ برخاستن مردگان و برخاستن از خواب تعبیر بعث به کار رفته، برمی‌آید که همان‌گونه که انسان از خواب بیدار می‌شود، همهٔ مجاری ادراکی و تحریکی وی سالم است، مردگان نیز هنگام زنده شدن و ورود به عالم قیامت چنین خواهند بود.
مراد از «بعث» بقای بعد از فنا است. این‌طور که ابتدا سالک از طریق مرگ اختیاری به مرگ و فنا می‌رسد و جمیع رسوم و آثار انانیّت و اوصاف شخصیهٔ او در مشهود حقیقی محو می‌گردد. سپس حق‌تعالی با انوار لطیفه‌اش او را از گور فنا برمی‌انگیزد و به بقای حقیقی می‌رساند؛ و در این مرتبه است که سالک کثرت را به عین وحدت می‌بیند و راز وحدت خلق با حق را عیناً شهود می‌کند.
هی ز چه معلوم گردد این؟ ز بعث **** بعث را جو، کم کن اندر بعث، بحث
شرطِ روز بعث، اوّل مردن است **** زانکه بعث از مردن زنده کردن است (مثنوی)