بلا
بلا، رنج، محنت، سختی و گرفتاری است.
بلا زینت مؤمن است و برای صاحب عقل کرامت؛ چون صبر بر بلا موجب تقویت ایمان می‌گردد.
امیرالمؤمنین علیه‌السلام فرمود: «صبر برای ایمان همانند سر برای بدن است و سر صبر بلاست و این را جز عالمان درک نمی‌کنند.»
کسی که بلا را بچشد، به الطاف خداوندی می‌رسد و تحت سرّ محافظت خداوندی قرار می‌گیرد و طبق حکمت، نجات و آسایش دنیوی یا اخروی نصیبش می‌گردد و مونس بلا، بعد از زمان خاصّه از امتحان مقبول آید و به عمل و بصیرت می‌رسد. آن‌کس که از دام بلا بیرون شد، چراغ مؤمنین خواهد شد که از او راه می‌یابند و هدایت‌کننده و رساننده قاصدین الهی در سیر شود.
عارف می‌بیند که در آتش بلا، انوار نعمت‌های باطنی ظاهر می‌گردد و تحت نعمت‌های ظاهری آتش بلا آشکار می‌شود.
امام کاظم علیه‌السلام فرمود: «هرگز مؤمن نمی‌شوید تا اینکه بلا را نعمت و آسودگی و راحتی را مصیبت شمارید. چه آن‌که صبر به هنگام بلا و گرفتاری بالاتر و بزرگ‌تر از غفلت و فراموشی در آسایش است.»
در وادی محبّت اوّلین قدمی که برداشته می‌شود، در بیابان فقر و بلاست. اگر قلب سلیم در محبت می‌خواهی، باید سینه‌ای بلاکش داشته باشی. او می‌خواهد که تو را به خودش معتاد کند، لذا بلاهای رنگارنگی بر سرت نازل می‌کند تا هیچ خیالی جز او نداشته باشی و تنها سراغ خانه او را بگیری.
هیچ‌چیز مانند بلا انسان را در برابر معشوق ذلیل نمی‌کند. معشوق ما که مقام کبریایی دارد، کاسه دوستانش را از بلا پر می‌کند تا از عشق زودگذر به مقام محبّت حقیقی صعود کنند و یقین داشته باشند که بلا از عسل برای جان شیرین‌تر است.
در بلا هم می‌چشم لذّات او **** مات اویم، مات اویم، مات او (مثنوی)
خداوند از زمان حضرت آدم علیه‌السلام تا پیغمبری ما صلی‌الله علیه و آله بنده‌ای از بندگان خود را مدح نکرده، مگر بعد از بلاها و وفاداری که در حق عبودیت کرده باشند. پیامبر صلی‌الله علیه و آله فرمود: «ما گروه انبیاء بیشتر از همه مردم به بلا دچار هستیم و بعد از ما، اهل ایمان و هر کسی که به خدا و ما شبیه‌تر است.»
بر خوان غم چو آدمان را صَلا زدند **** اوّل صَلا به سلسله انبیاء زدند
لاجرم اغلب بلا بر انبیاءست **** که ریاضت دادن خامان، بلاست (مثنوی)
خوان: سفره صَلا: آواز و دعوت مردم برای خوردن طعام یا انجام کاری.
ابعاد مختلف بلا چنین است:
۱) برای آزمون و امتحان است. یا ۲) برای تطهیر گناهان است. لغزش‌ها و گناهانی که انسان انجام می‌دهد، در پرونده اعمال او پیامدهای تلخی به دنبال دارد و اگر برای آخرت بماند، تسویه آن خیلی سخت‌تر است و پاک کردن آن در دنیا بسی آسان‌تر است و این امر با بلاها و شداید صورت گیرد.
۳) و یا به جهت ترفیع درجه است. همیشه بلا به خاطر گناه نیست. گاهی خداوند برای اینکه درجه کسی را بالا ببرد، او را مبتلا می‌سازد و این جاست که راز ابتلای انبیاء و اولیاءالله معلوم می‌گردد. پس بلا برای آنان که از مقام عصمت برخوردارند، پاک‌کننده نیست بلکه ترفیع دهنده درجات است.
امیرالمؤمنین علیه‌السلام فرمود: «پاداش بزرگ با بلای بزرگ همراه است و خداوند مردمی را که دوست بدارد، به بلا دچارشان می‌کند.»
مرحوم عارف عاشق کربلایی احمد تهرانی می‌فرمود: «یکی از مردان نیک روزگار را در عالم معنا مشاهده کردم که بسیار ناراحت بود. از او پرسیدم تو که در دنیا برای خداوند چیز کم نگذاشتی، پس نگرانی‌ات چیست؟ او سری تکان داد و گفت: در دنیا هرچه بلا بر سرم نازل می‌شد، آن‌ها را با دعا و صدقه برطرف می‌کردم ولی اکنون که باید نتیجه و بهره آن را ببرم، ناکام مانده‌ام.»
بعد ایشان فرمود: «به هر مقدار که در دنیا فشار و ریاضت را تحمّل کنی، به تو به همان اندازه یقین و توحید می‌دهند، نه بیشتر و نه کمتر.»
امام صادق علیه‌السلام فرمود: «در بهشت مقامی است که هیچ بنده‌ای به آن نرسد جز با ابتلاء و گرفتاری بر جسدش»
پیامبر صلی‌الله علیه و آله فرمود: هر روز بلا می‌گوید به کدام سو رَوَم؟ خدای متعال می‌فرماید: «به‌سوی دوستان و صاحبان طاعتم، زیرا ۱- با تو کارهایشان را می‌آزمایم ۲- با تو صبرشان را آشکار می‌کنم ۳- با تو گناهانشان را پاک می‌کنم ۴- با تو بر رفعت و منزلت آنان می‌فزایم.»
امیرالمؤمنین علیه‌السلام فرمود: «بلا برای ظالم تأدیب و برای مؤمن امتحان و برای پیامبران درجه و مقام است.»
گفته‌اند: بلا چراغ عارفان است و بیدارکننده مریدان و هلاک‌کننده غافلان است.
پیامبر صلی‌الله علیه و آله فرمود: «وقتی خدا بنده‌ای را دوست بدارد، او را به بلایی بزرگ مبتلا می‌کند. اگر بنده راضی گشت، بهره‌اش نزد خداوند رضایت است و اگر ناخشنود شد، بهره‌اش ناخشنودی است.»
در بنده‌ای که از محنت شکایت کند، خیری نیست با اینکه در هزاران نعمت و راحتی بوده است. کسی که در بلا حق صبر را به‌جا نیاورد، در وسعت نعمت حق شکر را به‌جا نمی‌آورد؛ و کسی که حق شکر را در نعمت‌ها به‌جا نیاورد، البتّه از پایداری در صبر در بلا محروم خواهد شد؛ و کسی که از صبر در بلا و شکر در نعمت محروم شد، از جمله محرومین خواهد بود. حضرت ایّوب در دعایش به خداوند عرض می‌کند: «خداوندا به من هفتادسال نعمت دادی، اگر هفتادسال به من بلا دهی (بنده صابر تواَم)»