تأثیر هم‌نشینی و مصاحبت با استاد
چونکه با شیخی، تو دور زشتی‌ای **** روز و شب سیّاری و در کشتی‌ای (۴/۵۴۰)
ای سالک تا وقتی‌که با استاد در مصاحبت هستی، از زشتی‌ها در امانی و مانند این است که در کشتی امنی نشسته‌ای و شب و روز در بحر دنیا طی طریق می‌کنی (… سالک در درون خود به سفر می‌پردازد و از منزل صفات ناپسند و خوی های زشت هجرت می‌کند و می‌گوید: وقتی در ذیل عنایت و هدایت انسان کامل باشی دیگر بیم شب تاریک و موج و گرداب‌های هایل نفس و هوی را نخواهی داشت زیرا با هدایت و عنایت هادی و مرشد، طالبان حقیقی به مقصد واصل می‌شوند).
در کتاب مقصد الاقصی آورده است: بدان که صحبت، اثرهای قوی و خاصیت عظیم دارد؛ هم در بدی هم در نیکی. هر سالکی که به مقصد رسید و مقصود حاصل کرد، از آن بود که به صحبت دانایی رسید و هر سالکی که به مقصد نرسید، از آن بود که به صحبت دانایی نرسید. کار، صحبت دانا دارد. این همه ریاضات و مجاهدات بسیار و این همه آداب و شرایط بی‌شمار که در راه سالک نهاده‌اند، از جهت آن است که سالک شایسته صحبت دانا گردد که چون شایسته صحبت دانا گشت کار سالک تمام گشت، زیرا که سلوک برای آن است که معرفت اجمالی، تفضیلی گردد و استدلالی کشفی شود.
اگر سالک به یک روز یا به یک ساعت، به صحبت رسد و مستعد شود و شایسته صحبت دانا باشد، به یک ساعت از آن بهتر باشد که صدسال بی صحبت دانا به ریاضات و مجاهدات مشغول بود. امکان ندارد کسی بی صحبت دانا به مقصد رسد اگرچه مستعد باشد و هر چند به ریاضات و مجاهدات مشغول باشد.
بسیار کس به صحبت دانا رسند اما فایده‌ای از دانا نبرند و این از دو حال خالی نباشد، یا استعداد ندارد یا طالب نباشد. (فصل ۵ تألیف عزیز نسفی)
از اینجاست که گفته‌اند: تعلیم و ارشاد همچون کاشتن است، بعضی از تخم در راه افتد و حاصل نمی‌شود، بعضی بر سنگ افتد و آن نیز حاصل نمی‌شود و بعضی بر زمین لطیف افتد حاصل بسیار بدهد.
خواهی که در این زمانه مردی گردی **** واندر ره دین صاحب دردی گردی
روزان و شبان به گرد مردان می‌گرد **** مردی گردی، چون گرد مردی گردی
شیخ نورانی سالکان را از طریق حق آگاه و نور را با سخنانش همراه می‌کند یعنی کلامش با نور هدایت، قرین است.
شیخ نورانی ز ره آگه کند **** با سخن هم نور را همره کند (۵/۲۴۸۴)
طبق حدیثی که از پیامبر صلی‌الله علیه و آله نقل است: «منزلت شیخ (استاد و مربی) در امت خود مانند منزلت پیامبر در امت خویش است.» (جامع الصغیر ۲/۴۳)
پس نشستن نزد استادی که چنین باشد از عمل کردن به چیزهایی که بدون یقین و مرشد باشد حتماً بالاتر و آثارش بیشتر است.
امام باقر علیه‌السلام فرمودند: یک نشست با کسی که به او اعتماد دارم در نفسم، از عمل یک سال مطمئن‌تر است. (کافی ۱/۳۹)
گر اناری می‌خری خندان بخر **** تا دهد خنده ز دانه او خبر (۱/۷۱۸)
اگر انار می‌خری انار خندان باشد که دانه‌هایش خبر از باطن پاک اولیاء می‌دهد.
نار خندان، باغ را خندان کند **** صحبت مردانت، از مردان کند (۱/۷۲۱)
انار رسیده و خندان، باغ دل سالکان را خندان و با نشاط می‌کند و صحبت هم‌نشینی با پیران حقیقت (اولیای الهی) تو را در شمار حقیقت باوران درمی‌آورد شما را همانند مردان الهی کند.
گر تو سنگ صخره و مرمر شوی **** چون به صاحب دل رسی، گوهر شوی (۱/۷۲۲)
اگر فرضاً تو در سختی و عدم انعطاف و استعداد مانند سنگ خارا و سنگ مرمر هستی، همین‌که به عارفان صاحب دل برسی و با آنان مصاحبت کنی، سنگ بی‌فرهنگ وجود تو را به گوهر معنا بدل کند.
هادیان الهی رحمت و عطیه آسمانی هستند زیرا مردم را از شر نفس اماره و خودبینی می‌رهانند.
جمله دانایان همین گفته، همین **** هست دانا رحمه للعالمین
رضایت اولیاء همچون فصل بهار است که در زمین دل‌های مریدان شکوفه‌های معارف می‌رویاند. پس مروارید اسرار را از صندوقچه دلشان بیرون می‌ریزند.
ای مبارک خنده‌اش کو ز دهان **** می‌نماید دل، چون دُرّ از درج جان (۱/۷۱۹)