تجلّیات

سالکِ مراقب بر اثر زیر نظر داشتن نیّت و افعال به جایی از درجات و کمالات می‌رسد که فتوحاتی برایش کشف می‌گردد. اگر فتح از تجلّی افعالی باشد، «محاضره» گویند و اگر از تجلّی صفاتی حاصل گردد، «مکاشفه» گویند و اگر به مرتبه فناء الی الله و شهود رسد و تجلّی ذاتی نصیبش شود، «مشاهده» گویند و آخرین درجه و مرحله سیرِ سالکِ مراقب مقام «جمع‌الجمعی» و یا «خرابات» است.

چنان‌که حافظ فرمود: «مقام اصلی ما گوشه خرابات است».

با رسیدن به این مقام چون از رسوم و عادات و انیّت چیزی در نفس سالک نمانده و چشم حقّی پیدا کرده و بنده واقعی گردیده، انواع تجلیّات نصیبش شود و از حقایق بهره‌مند شود و اتّصال با قرب حق پیدا کند و در مسلک اهل جذبه درآید.

همه آنچه ذکر شد، مرهون مراقبات و مجاهدات می‌باشد که ضمیر سالک و دلش به انواع تجلّیات و الهامات منوّر و به شهود معانی رسیده است.