تعیّن سالک

و نیز تعیّن به معنای مقام و بزرگی و دارایی است.

ملّا صدرای شیرازی فرمود: «از جمله حجاب‌ها و پرده‌ها، هویّت سالک و روندهٔ راه است. چنانکه گفته‌اند وجود گناهی است که با هیچ گناهی نتوان آن را سنجید.

همچنین تعیّن سالک که به نام جبل موسی (کوه طور) نامیده می‌شود.

تا هنگامی‌که سالک از هویّت خود فنا و رها نشده، کوه (انیّت) او همچون برف منجمد شده، در موقع تابش خورشید به حقیقت گداخته و نیست گردد، ذات حق‌تعالی را مشاهده نخواهد کرد.

اوّلین قدم آن است که از سر راه خود آزار و گزند هویّت خویش را که او از موجوداتی است که زود غروب کند و ناپدید شود، دور نماید.»

یعنی کسی که سالک و روندهٔ راه است تا وقتی‌که از خودیّت خودش و از وابستگی‌های خودش که مثل برف منجمد شده است و آفتاب هم به آن می‌خورد آب نمی‌شود، رها نشود، نمی‌تواند خدا را ببیند. اوّلین قدم این است که سالک این انیّت نفس را که به خود و دیگران آزار می‌رساند و زود غروب می‌کند و ناپدید می‌شود را از خودش دور کند. اگر نفسی آزار نداشته باشد و آرام شود، نفس مطمئنّه می‌شود. پس انیّت نفس حجاب است میان خداوند و سالک راه.

تعیّن بود کز هستی جدا شد **** نه حق شد بنده، نِی بنده خدا شد (شبستری)

یعنی تا تعیّن پیداست از هستی جدایی و چون انیّت برطرف شد و حق عیان گردید، نه حق بنده و نه بنده خدا، بلکه همه نمودی بی بود دارند.

در هر تعیّن حجابی است ظلمانی و در هر وجود و انیّت حجابی نورانی و انسان مجمع تعیّنات و جامع وجودات است.

تا زمانی که آدمی جمیع تعلّقات و تعیّنات دنیویه را ترک نکند و سالک صراط مستقیم اهلیّه نشود، استعداد قبول فیض رحیمیت را نخواهد یافت و شایسته مقام قرب حق نخواهد شد.

تعیّن مرتفع گردد ز هستی **** نماند در نظر بالا و پستی (شبستری)

یعنی اگر تعلّقات آدمی از بین برود، بالا و پایین ناشی از تعیّنات از بین رفته و وحدت ظاهر می‌گردد.

سالک در مسیر سلوک خویش وقتی فانی می‌شود، متعیّن می‌شود به تعیّنات حقّانیه و صفات ربّانیه؛ و چون چنین شد، آن تعیّن مطلقاً از او زایل نمی‌شود.