تواضع (فروتنی)

فروتنی اصل هر شرافت و گران‌مایه و مقام بلند است. اگر برای تواضع زبانی بود که مردم آن را می‌فهمیدند، هر آینه از حقایق پنهان و نتایج آن بیان می‌کرد.

تواضع آن است که در راه خدا و برای خدا باشد و غیر این خودنمایی به شمار آید. کسی که برای خدا فروتنی کرد، خداوند او را بر بسیاری از بندگانش شرافت دهد. اهل تواضع چهره‌ای دارند که اهل آسمان از ملائکه و اهل زمین از عارفان آنان را می‌شناسند.

خداوند می‌فرماید: «بر اعراف (موضعی است در قیامت که مردان الهی بر بهشت و دوزخ مشرف و آن‌ها را می‌بینند) مردانی باشند که همه را به چهره و صورتشان بشناسند». (اعراف: ۴۶)

پیامبر صلی‌الله علیه و آله و سلّم فرمود: «خداوند به من وحی کرد، تواضع کنید تا کسی بر دیگری فخر نکند و یکی از شما بر دیگری ظلم نکند؛ هیچ کس تواضع نکرد مگر اینکه خداوند او را بلندمرتبه کند». پیامبر صلی‌الله علیه و آله و سلّم هرگاه عبورش بر کودکان می‌افتاد بر آنان سلام می‌کرد، به خاطر نهایت تواضعی که حضرتش داشت.

اصل تواضع در بزرگ شمردن و هیبت و عظمت خداست. برای خداوند عبادتی نیست که موردقبول و رضای او قرار گیرد، مگر در آن تواضع باشد.

حقیقت تواضع را نشناخته‌اند مگر مقرّبین از بندگان که به وحدانیّت حق متصل باشند. خداوند فرموده: «بندگان رحمان کسانی هستند که با آرامش و افتادگی بر زمین راه می‌روند و هنگامی‌که جاهلان آن‌ها را مخاطب سازند به آن‌ها سلام می‌گویند. (فرقان: ۶۳)»

خداوند به عزیزترین خلقش و بزرگ‌ترین آفریده‌اش حضرت محمد صلی‌الله علیه و آله و سلّم امر به تواضع کرد و فرمود: «ای پیامبر! بال و پر خود را برای مؤمنانی که از تو پیروی می‌کنند، بگستر». (شعراء: ۲۱۵)

تواضع، محل کشت خشوع، خضوع، خشیت و حیا است و این‌ها حاصل نمی‌شوند مگر از تواضع و در تواضع شرافت تام حقیقی فقط به تواضع در برابر ذات حق حاصل می‌گردد.