تولّی و تبرّی
تولّی، دوست داشتن خدا و دوستان خداست و تبرّی، دشمنی با دشمنان خدا و بیزاری جستن از آن است.
در سوره ممتحنه ۱ فرمود: «ای مؤمنان، دشمن خدا و دشمن خود را دوست مگیرید که به آنان مهربانی ورزید درحالی‌که به آنچه از سوی حق برای شما آمده است کفر ورزیده‌اند.»
یکی از شرایط ایمان بلکه عمده شرایط آن این است که با دوستان خدا دوست و با دشمنان خدا دشمن باشد.
تولّی این است که مثلاً وقتی خدا را دوست داریم، خلفای او را هم دوست داریم. دوستان خلفاء را هم دوست داریم. در سلسله‌مراتب هر که به این زنجیر متّصل است را هم دوست داریم. پیامبر صلی‌الله علیه و آله فرمود: «من حسین را دوست دارم، دوست حسین را دوست دارم، دوست دوست حسین را هم دوست دارم.»
در تبرّی؛ دشمن خدا، دشمن خلفای خدا و دشمن دوستان خلفای خدا، همه را دشمن می‌داریم.
غیر شه را بهر آن لا کرده‌ام **** که به سویِ شه تَوَلّا کرده‌ام (مثنوی)
در سوره مجادله ۲۲ فرمود: «گروهی را نمی‌یابی که با ایمان به خدا و روز واپسین، با کسانی که با خدا و پیامبرش مخالفت ورزیده‌اند، دوستی کنند، هرچند که آنان پدران یا فرزندان یا برادران یا خویشاوندان آن‌ها باشند.»
پیامبر صلی‌الله علیه و آله فرمود: «دوستی در راه خدا و دشمنی در راه خدا واجب است.»
هرچند که مسئله تولّی و تبرّی جزء فروع دین است. در امامت که از اصول دین است، تولّی و تبرّی نهفته است. نمی‌شود امامی را قبول داشته باشیم و دوستش نداشته باشیم!
دوستی تنها نسبت به امام کافی نیست بلکه دوستان امام را هم باید دوست داشت تا تولّی کامل شود. دنباله تولّی، تبرّی است که مبغض دشمنان ایشان باشد و با زبان و دل با آنان برخورد منفی داشته باشد.
در زیارت عاشورا چنین آمده: «اللّهمّ الَعَنِ العصابَةِ الّتی حارِبَتِ الحُسین و شایعت و بایعت أعداءَهُ علی قتلِه» یعنی از همهٔ این گروه‌ها باید تبرّی جست.
و در زیارت جامعه کبیره که آمده: «موالٍ لَکُم و لِاولیائکُم مُبغض لِاَعدائِکُم و معادٍ لَهُم (دوستدار شما و دوستان شمایم، کینه میورزم بر دشمنان شما و دشمن دارندگان شما) فقره ۱۸۲ و در فقره ۱۸۳: سِلمٌ لمَن سالمَکُم و حَربٌ لِمن حارَبَکُم (در سازشم با آن‌که با شما در سازش است و در جنگم با آن‌که با شما در جنگ است)» نشان دهند تولّی و تبرّی است.
و بدان که سلوک سالک جز با دو بال برائت و ولایت (تولّی و تبرّی) به اتمام نمی‌رسد.
روش استاد آیت‌الله سید عبدالکریم کشمیری بر اساس «معرفت ولایت»، «معرفت نفس» و «معرفت ربّ» بنیان‌گذاری شده که «معرفت ولایت» شامل: ۱- تولّی ۲- تبرّی ۳- توسّل ۴- زیارت است.
در بیابان طلب گرچه ز هر سو خطری است **** می‌رود حافظ بی دل به تولّای تو خوش (دیوان حافظ)