تکبر

کبر حالتی است که شخص مبتلابه آن خود را از دیگران بالاتر و قوی‌تر و عزیزتر می‌داند و با هر دلیل اعتباری و مجازی – که همه در معرض نابودی است – در ذهن خود، خویش را بهتر از همه می‌داند. شیطان خود را بالاتر از آدم علیه‌السلام فرض کرد و تکبر نمود و معلون شد. اوّلین گناه همین رذیله بوده است. آدم‌های متکبر همیشه دیگران را حقیر می‌شمارند و منتظر سلام و مدح دیگران هستند و متوقّع تعظیم می‌باشند. عجب خودپسندی به خود است؛ امّا متکبر احساس بزرگی نسبت به دیگران دارد البته عجب زمینه تکبر می‌باشد. در طول تاریخ مدعیان دروغین الوهیت و خدایی و زورمندان و زورداری و جدال با ضعیفان به وجود آمدند بااینکه کبریایی و بزرگی از آن خداست و هر کس این ادّعا را کند، خدا او را در جهنّم و عذاب اندازد. ریشه کبر در دل است و بعضی‌ها در ظواهر کارشان هم ظاهر می‌گردد مانند فرعون و نمرود و در بعضی از دل به خاطر نبود مساعدت و زمینه خارج نمی‌گردد که هر دو طریق، رذیله‌اش بسیار بسیار خطرناک است. امّا دارنده این مرض بداند که اهل جهّنم است و خدا با او سخن نمی‌گوید و به او نظر نمی‌افکند و در قیامت به‌صورت مورچه و کوچک محشور خواهد شد. پس برای درمان با اهل تواضع بنشیند و سیره آنان را پیشه کند و از مجالست با اهل کبر دوری کند. با مدح دیگران و تعظیم و سلام کردن، نفس خود را به مراقبه نگه بدارد که تغییر در او نیاید و از توجه به زیردستان و سلام کردن به درماندگان و ترحّم به ضعیفان خودداری نکند. بار منزل را خود به دست بگیرد و در میان عموم به‌طرف خانه ببرد و از پوشیدن لباس‌های – خیلی – جلوه دار دوری کند. شرح احوال پیامبر صلی‌الله علیه و آله و حضرت امیرالمؤمنین علیه‌السلام را بخواند و بهره گیرد و عاقبت متکبّران که در تاریخ نوشته است را بخواند. درواقع الگوی ما سیره نبوی است که محّب او آن را دنبال می‌کند و ما نمونه‌ای را نقل می‌کنیم. یکی از اصحاب می‌گوید: پیامبر صلی‌الله علیه و آله شتر را علف می‌داد و می‌بست. خانه را می‌رفت. گوسفند را می‌دوشید. کفش را پینه می‌کرد. لباس را وصله می‌زد. با خدمتکار خویش غذا می‌خورد. از بازار چیز می‌خرید و به خانه می‌برد. با همه نوع افراد دست می‌داد و سلام می‌کرد و از دعوت شدن به خانه فقرا و افراد ژولیده ابا نداشت. خوش‌اخلاق و نیکو معاشرت و متبسّم بود. تواضع و سخاوت همراه داشت و با همه مهربان بود و دست طمع به چیزی دراز نمی‌کرد. با خواندن سیره، صاحب این رذیله متوجّه می‌شود پیامبر صلی‌الله علیه و آله چقدر فروتنی و تواضع و یگانگی نسبت به دیگران داشته است و واقعاً وقتی پیامبر صلی‌الله علیه و آله که اشرف مخلوقات است این‌چنین است پس چرا ما این‌طور نباشیم؟!