جلوات به حسب قابلیت

ظهور صورت معشوق و محبوب در جلوات و ظهورات به‌حسب قابلیت مکان و زمان عاشق و محب گوناگون است. لذا امیرالمؤمنین علیه‌السلام که امام مطلق است، در مکاشفات و وقایع همیشه به یک صورت تجلّی نمی‌کند. چه آن‌که فاعلیت در کمال مطلق است ولیکن رائی در قابلیت‌های خویش به نوع استعداد زمان خاص و درجات در وقت خاص به صورت‌های متفاوت امّا نورانی امام خود را می‌بیند.

جلوه معشوق واقعی یکی نیست که همیشه در قالب و صورت خاص دیده شود، حتی اگر قابلیت سالک به مقامات بلند برسد. عارف می‌بیند همه اهل بهشت دور کعبه امیرالمؤمنین علیه‌السلام می‌گردند و متصل هستند، چراکه زنگ در بهشت یا علی است و کلیددار و قسیم بهشت و جهنم و … همه اوست و آنچه از دیگران در مراتب نازله از شفاعت و … دیده می‌شود، همه در طول اویند و در کشف می‌بیند، دوستانِ خاص در صورت اویند و این تعجبی ندارد.

در جنگ بدر آمده که کفار همه ملائکه‌ای را که برای نصرت مسلمانان آمده بودند، به صورت علی علیه‌السلام می‌دیدند.