حبّ مدح و کراهت ذّم

از امراض مخفی آن است که بعضی‌ها دوست دارند مردم همیشه آنان را ستایش کرده و از عیب‌گویی و معایب آنان چیزی نگویند. خودخواهی و خوددوستی سبب می‌شود از خود تعریف کند و از مداحین و ستایش گرانش به‌نوعی با پول و مانند آن تشکر می‌نماید. نوع تعریف هر چه باشد از شعر و تبلیغ و مقام، مهّم نیست بلکه عیب بزرگ مرض درونی است که به ذّمی ناراحت و به مدحی خوشحال می‌شود و طاقت شنیدن معایب خود را ندارد. پیامبر صلی‌الله علیه و آله فرمود: «هلاکت مردم، به خاطر هوای نفس و دوستی مدح می‌باشد. پس مدح خود را دشمن و مذّمت خود را دوست بدارید.» یعنی زمینه رسوخ شیطان گاهی از همین‌جا شروع می‌شود و طرف خیال می‌کند کسی شده و از همه بالاتر است پس چرا او از دیگران عقب بیفتد. برای درمان لازم است اسباب حبّ و کاهت را در نفس پیدا کند و در مقابل چاپلوسان و مداحین بایستد و به ستایشی خوشحال نشود و اگر آن صفت ممتاز در او بود خدا را شکر کند. اگر کسی او را مذّمت کرد و عیب او را گفت، ناراحت نشود چه آنکه اگر در او نبود، ضرر را گوینده کرده و اگر در او بود در پی ترمیم و مداوای آن برآید و به‌عبارت‌دیگر، مدح و ذّم در نظرش مساوی باشد و با ستایش گران نشست‌وبرخاست نکند و بداند صفات مدح و ذّم، اعتباری و موقتی است به اندک تغییر و تحوّلی از بین می‌رود. آن‌وقت مدح قلبی زود از درجه اعتبار می‌افتد. پس بهتر است نفس خود را معتدل و از سخنان دیگران تحریک نشود تا زمینه‌ای برای رسیدن به حق الیقین برایش فراهم گردد.