حسن ظن (گمان نیک)

گمان نیک اصلش از حسن ایمان آدمی و سلامتی سینه جانش است. علامتش این است که: به هر چیزی با چشم پاک و بهتر بینی که در وجودش ترکیب شده و در قلبش از حیا و امانت و خویشتن‌داری و صدق گذاشته است را می‌بیند.

پیامبر صلی‌الله علیه و آله و سلّم فرموده: «به برادران خود گمان نیکو کنید که به آن از صفای دل و پاکی طبع غنیمت ببرید.»

اُبّی پسر کعب گفت: «هرگاه در یکی از برادران دینی خصلتی دیدید که به نظرتان بد جلوه کرد تا هفتاد مرتبه آن را تأویل (حمل بر خوبی) کنید. اگر قلبتان به یکی از آن‌ها اطمینان پیدا نکرد، ملامت نفس خود کنید، چون نتوانستید خصلتی را از هفتاد بار تأویل و تفسیر، به خوبی پرده‌پوشی کنید، پس شما به ملامت نفس خود سزاوارترید».

خداوند به حضرت داود علیه‌السلام وحی کرد: «به بندگانم نعمت‌های ظاهری و باطنی مرا یادآوری کن، چون آنان غیر از نیکی و زیبایی از من ندیدند تا به باقیماندهٔ زندگی، مانند گذشته (از احسان‌ها) گمان خوب برند.»

حسن ظنّ انسان را به نیکی عبادت کردن می‌کشاند، ولی انسان مغرور در معصیت فرو می‌رود و آرزوی آمرزش هم می‌دارد. حسن ظنّ در خلق خدا نمی‌شود، مگر کسی که مطیع حق باشد و امید به ثواب او داشته و از عقابش بترسد.

پیامبر صلی‌الله علیه و آله و سلّم از قول حق‌تعالی نقل فرمود: «ای محمد صلی‌الله علیه و آله و سلّم من در نزد حسن ظنِّ بنده‌ام می‌باشم، کسی که از حسن ظن به من منحرف شود و وفای به حقیقت حسن ظنش نکند، هر آینه حجت را بر ضرر نفس خود بزرگ کرده و از فریب خورندگان در دام هوی و هوس به شمار آید.»