حقیقت

حقیقت، آنچه مطابق با واقع باشد.

بدان هرچه حق باشد، حقیقت است. هر چیزی که خدا بدان عالِم و واقف است حقیقت دارد؛ یعنی خدا به پا و سرّ و نهاد هر کار عالِم است و هرکس به آن دانا باشد، حقیقت است. امّا وقتی بر کسی پوشیده باشد و اسرار آن چیز را نداند از حقیقت دور است.

حقیقت آن است که عارفان بدان بینا و متبصران از آن آگاه و حکیمان بدان دانایند.

حقیقت را به اِلهام و فراست و اِبصار توان یافت که هر چیزی چنانکه هست، نزد علم حق‌تعالی، به همان بیند.

در کتاب مثنوی مولانا می‌فرماید:

پس بدان این اصل را ای اصل جو **** هرکه را درد است، او برده ست بو (مثنوی)

هرکس که طالب و جوینده حقایق است اگر صاحب درد باشد، بویی از حقیقت برده است و چون طالب اسرار و حقایق است و می‌خواهد گم شدهٔ خود را بیابد، به بی‌قراری افتد که همین درد و بی‌قراری در طلب کلید باب وصال است.

رسیدن به بعضی حقایق ممکن است ولیکن مصون بودن از آفات بعدی، مانند هوای نفس و شهوات حائز اهمیت است.

آفت این در هوی و شهوت است **** ورنه اینجا شربت اندر شربت است

تا انسان از رذایل که آفات نفس هستند دست نکشد، درب حقایق به رویش باز نمی‌شود و چشم جانش نخواهد دید.

چشم بندِ آن جهان، حلق و دهان **** این دهان بربند، تا بینی عیان

حلق و زبان و آنچه بر او از غذای حرام فرو می‌رود و آنکه با او بیان می‌شود، از آفات حقایق است. چون آفات آمد، شخص از حقایق بازمی‌ماند و محجوب می‌شود و دلش زنگار پیدا می‌کند؛ و کارش به جایی می‌رسد که اوّل فروع و بعد اصول دین را انکار می‌کند و این از خطرات دنیوی و اخروی هر نفسی به شمار می‌رود.

جنگ هفتاد و دو ملّت همه را عذر بِنه **** چون ندیدند حقیقت ره افسانه زدند (حافظ)

سالک الی الله باید زحمت بکشد و ریاضت بکشد و با بندگیِ خالص، توفیق رفیق راهش شود تا دری از حقایق و گنجی از عالم معنا و گوهری از اولیای خاص الخاص نصیبش شود.

آنکه هنوز در گمان است و به یقین نرسیده و آنکه روزنه‌ای از حقایق به رویش باز نشده، شک می‌کند که شاید دری نباشد و کم‌کم دریچه‌های امید را به یأس می‌بندد.

حضرت استاد آیت الحق سید عبدالکریم کشمیری گاه‌گاهی می‌فرمود:

«اگر مزّه ای از حقایق را بچشید، درس و کارهای ظاهری برای مدّرس شدن و آقا شدن و … را رها می‌کنید. من درس‌های بسیاری تدریس می‌کردم ولی الآن پشیمانم …»

حقیقة الحقایق ذات حق‌تعالی است که جامع جمیع حقایق است و حقیقت محمّدیه اوّل خلق او و صورت کاملی است که در او حقایق وجود جمع است.