خال

خال، وحدت مطلق و هویّت ذات الهی است.

خال در اصطلاح اشاره به نقطه وحدت است من حیث الخفا که مبدأ و منتهای کثرات است و خال به‌واسطه سیاهی مشابه به هویّت غیب است که از ادراک و شعور، محتجب و مخفی است.

«لا یری الله اِلّا الله و لا یعرف الله اِلّا الله: نمی‌بیند خداوند را جز خود او و نمی‌شناسد خداوند را جز خود او»

بدان که مبدأ و منتهای کثرت، وحدت است و خال، اشاره به اوست؛ زیرا که نقطهٔ خال به سبب ظلمت با نقطهٔ ذات که مقام انتفای شعور و ظهور و ادراک است مناسبت دارد؛ بنابراین همهٔ جهان هستی، جلوه‌ای است از وجود واحد و یگانهٔ حق‌تعالی.

در بیان نآید جمال حال او **** هر دو عالم چیست؟ عکس خالِ او (مثنوی)

شیخ شبستری گوید:

بر آن رخ، نقطهٔ خالش بسیط است **** که اصل و مرکز دور محیط است

بر رخ محبوب عالم (حسن و کمالات الهی)، ذاتش مرکزیّت داشته و کثرات بر آن راه ندارند.

از او شد خطِّ دور هر دو عالم **** وز او شد خط و نفس و قلب آدم

از آن نقطهٔ خال او، هر دو عالم غیب و شهادت پیدا شد و از آن نقطه وحدت، نقطه ناطقه و قلب آدمی ظهور کرد.