خشیت [آفت علما]

خشیت میراث علم است و علم، شعاع معرفت و قلب ایمان است. کسی که از خشیت محروم شد، عالم نخواهد بود، اگرچه موی باریک را به متشابهات علم دو نصف کند.

خداوند می‌فرماید: «از بندگان خدا فقط علما از او خشیت دارند». (فاطر: ۲۸)

آفت علما بر ده چیز می‌باشد: ۱. طمع داشتن ۲. بخل ورزیدن ۳. ریاء کردن ۴. تعصّب ۵. دوست داشتن مدح ۶. فرو رفتن در مسائلی که به حقیقتش نمی‌رسند ۷. تکلّف و زینت دادن کلام 8. کم حیا داشتن از خدا ۹. فخر کردن (نازیدن) ۱۰. آنچه می‌دانند عمل نمی‌کنند. حضرت عیسی علیه‌السلام فرمود: «شقی‌ترین مردم کسی است که نزد مردم به علم معروف باشد ولی در عمل مجهول (بی‌توجه) باشد».

پیامبر صلی‌الله علیه و آله و سلّم فرمود: «مجالست نکنید نزد کسی که شما را از یقین به شک، از اخلاص به ریا، از تواضع به تکبّر، از نصیحت به عداوت و از زهد به رغبت به دنیا می‌کشاند؛ به عالمی نزدیک شوید که شما را از کبر به تواضع، از ریا به اخلاص، از شک به یقین، از رغبت به دنیا به زهد و از دشمنی به خیرخواهی بخواند.»

برای موعظهٔ خلق صلاحیت ندارد؛ مگر کسی که از این آفات به راستی گذشته و بر عیوبِ سخن گفتن آگاه بوده و مطالب صحیح از فاسد و بیماری اندیشه و امراض نفسانی و هوای نفس را بشناسد. امیرالمؤمنین علیه‌السلام فرمود: «تو همانند طبیب مهربان و شفیق باش که دوا را به جایی که برای مریض نافع باشد به کار می‌برد.»